Φοιτητής: Δημήτριος Μητσιμπόνας
Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Γαβρήλου Έβελυν
Πανεπιστήμιο: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Χρονολογία: 2022

Η παρατήρηση του τοπίου του Γυαλιού, που μετασχηματίστηκε δραστικά από ανθρωπογενείς παράγοντες, αποτέλεσε το έναυσμα της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Το ηφαιστειακής προέλευσης νησί ανήκει διοικητικά στη Νίσυρο και φιλοξενεί δυο μεταλλευτικές εταιρείες που εξορύσσουν τα πετρώματά του σε τέσσερις βασικές θέσεις. Η εκμίσθωση των εκτάσεων στις εταιρείες αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή εσόδων για τον Δήμο Νισύρου. Εκτός των δεντροφυτεύσεων για την αποκατάστασή τους που επιβάλλονται από τη νομοθεσία για τη δανειοδότησή τους, δεν έχει προετοιμαστεί σχέδιο αξιοποίησής τους μετά το πέρας των εξορύξεων, οι οποίες έχουν καθορισμένο χρονικό ορίζοντα. 

Εστιάζοντας στο νοτιοδυτικό τμήμα του, η σταδιακή εισχώρηση του λευκού -κατασκευασμένου- στο φυσικό τοπίο φαντάζει ως ένας ζωντανός καμβάς στον οποίο αποτυπώνεται η επιβολή του ανθρώπου στη φύση. Βασικό προβληματισμό κατά το στάδιο του σχεδιασμού αποτέλεσε ο τρόπος με τον οποίο θα εισαχθούν διαφορετικά προγράμματα στο Γυαλί, για να διατηρηθεί στο μέλλον ενεργό με βιώσιμο τρόπο.

Κρίθηκε, λοιπόν, σκόπιμη η εύρεση ενός νέου σεναρίου, και προτείνεται η αξιοποίηση της γεωθερμίας του, μέσω ενός αρχιτεκτονικού προγράμματος, όπου η παραγωγή ενέργειας και το λουτρικό στοιχείο κατέχουν τους πρωτεύοντες ρόλους.

Γεωθερμία είναι η ενέργεια υπό μορφή θερμότητας που περιέχεται στο εσωτερικό της γης. Ανήκει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και, εξαιτίας του ελάχιστου περιβαλλοντικού αποτυπώματός της, μπορεί να συνδράμει στην ενεργειακή αυτονομία και ασφάλεια ενός κράτους ή μιας περιοχής (Varvitsioti & Tsifoutidis, 2021). Το γεωθερμικό πεδίο του Γυαλιού είναι υψηλής θερμοκρασίας, κατάλληλο για ηλεκτροπαραγωγή, και η εγκατάσταση ενός «Ενεργειακού Σταθμού Δυαδικού Κύκλου» είναι η προτιμότερη λύση, αφού το ηφαίστειό του δε διαθέτει νέο μάγμα για να επηρεάσει το σύστημα (Dietrich, 2011).

Η γεωθερμική μονάδα παραγωγής ενέργειας λειτουργεί ως ένας κόμβος θερμότητας που παράγει ηλεκτρική ενέργεια για τη Νίσυρο, καλύπτοντας τις ανάγκες της. H απορριπτόμενη ενέργεια του γεωθερμικού αυτού σταθμού καταναλώνεται απευθείας στις λουτρικές εγκαταστάσεις του Γυαλιού, όπως αντίστοιχα οι γεωθερμικές πηγές χρησιμοποιούνται από διαφορετικούς πολιτισμούς για καθαρισμό και χαλάρωση.

Η πρόταση διαφοροποιείται από τις συνήθεις τεχνικές για την ανάκτηση των τοπίων εξόρυξης και διερευνά την εμπειρία της σύνδεσης του βιομηχανικού χαρακτήρα της μονάδας παραγωγής ενέργειας με τη διεγερτική αύρα που αποπνέουν τα λουτρά. Η επέμβαση εναρμονίζεται με το «πνεύμα του τόπου» που ακροβατεί στα δίπολα φυσικό-τεχνητό, κενό-πλήρες, ανθρώπινη κλίμακα-μνημειακότητα, αναδεικνύοντας την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του. 

O Sigfried Giedion (1970, σ. 628), στο βιβλίο «Mechanization Takes Command», σημειώνει πως «το λουτρό και οι σκοποί του έχουν διαφορετικές σημασίες για διαφορετικές χρονικές περιόδους. Ο τρόπος με τον οποίο ένας πολιτισμός ενσωματώνει το λουτρό στη ζωή του, καθώς και το είδος λουτρού που προτιμά, προσδίδει μια διερευνητική εικόνα για την εσωτερική φύση της περιόδου». Κατά παρόμοιο τρόπο, ο σχεδιασμός των λουτρών στο βιομηχανικό τοπίο του Γυαλιού και η γειτνίασή τους με τη γεωθερμική μονάδα παραγωγής ενέργειας, συνιστούν μια νέα πρόκληση που διεγείρει το ενδιαφέρον των επισκεπτών και τους ενθαρρύνει να ενημερωθούν για την προέλευση της ενέργειας στις σύγχρονες κοινωνίες, να προβληματιστούν, αλλά και να χαλαρώσουν. Επιπροσθέτως, το νερό, οι εναλλαγές θερμοκρασίας και φωτός, οι μυρωδιές που εξαπολύονται, η επαφή του σώματος με τις υφές των υλικών, εμπεριέχουν πλήθος καταστάσεων που προκαλούν διαφορετικά συναισθήματα και ερεθίσματα. Το κτίριο ανήκει σε μια τυπολογία κατασκευών που διερευνούν τη σχέση των υποδομών παραγωγής με τα προγράμματα αναψυχής, και αποτελεί ένα υβρίδιο όπου όλες οι αισθήσεις διεγείρονται.

Δείτε ολόκληρη την εργασία, εδώ.

Project title: Re-mining Giali: a new scenario for the manufactured landscape _ baths and a power production facility
Project type: Diploma thesis
Student: Dimitrios Mitsimponas
Supervisor: Gavrilou Evelyn
University: University of Thessaly, Department of Architecture
Date: 2022

The observation of Giali’s landscape, which was drastically transformed by anthropogenic factors, was the triggering point of this thesis. This volcanic island belongs administratively to Nisyros, and two mining companies operate in four locations. The leasing of the lands to those companies is the most important source of income for the Municipality of Nisyros. Apart from the tree planting scheme imposed by the legislation for their lending to reclaim the mine, no other plan has been proposed regarding the island’s development after the completion of the mining works (which have a fixed time horizon).

On the southwestern part of the island, the gradual merging of the white (manufactured) with the natural landscape looks like a living canvas that depicts man’s imposition on nature. A primary concern during the design phase was how different programs could be introduced to Giali sustainably, so creating a new scenario was deemed appropriate. It is proposed to utilize its geothermal energy through an architectural program in which the energy production and the bathing element have the leading roles.

Geothermal energy is the energy in the form of heat contained inside the earth. It belongs to renewable energy sources, and due to its minimal environmental footprint, it can contribute to a state's or region's energy autonomy and security (Varvitsioti & Tsifoutidis, 2021). Giali’s geothermal field is of high temperature, suitable for electricity generation through the installation of a "Binary Cycle Power Plant." That is the preferred plant type since its volcano does not have new magma to affect the system (Dietrich, 2011).

The geothermal power plant is a heat hub that produces electricity for Nisyros, meeting its needs. The waste energy of this geothermal station is consumed directly at Giali’s bathing facilities, just as geothermal sources are used by different cultures for purification and relaxation. The proposal differs from the standard techniques for reclaiming mining sites and explores the experience of connecting the industrial character of the power plant with the stimulating aura exuded by the baths. It is also in harmony with the "genius loci," highlighting its distinctive atmosphere and stimulating visitors’ interest.

Sigfried Giedion (1970, p. 628), in his book "Mechanization Takes Command," notes that "the bath and its purposes have held different meanings for different ages. The way a civilization incorporates bathing within its life, as well as the type of bathing it prefers, yields searching insight into the inner nature of period”. Similarly, the design of the baths in the industrial landscape of Giali and its proximity to the geothermal power plant constitutes a new challenge that arouses the visitors' interest and encourages them to be informed about the origin of energy in modern societies, to reflect and to relax. In addition, water, smells, changes in temperature and light, and the contact of the body with materials and textures provoke different emotions. The building belongs to a typology of constructions that explores the relationship between production infrastructure and leisure programs, and it is a hybrid where all the senses are stimulated.