Σκιτσάροντας αστικότητες στη Μεσόγειο

Μανώλης Οικονόμου - 23/06/2021 ΧΡΟΝΙΚΟ

Το παρόν βιβλίο είναι ένα είδος γεωγραφικού-πολεο-αρχιτεκτονικού ημερολογίου, αποτελούμενου από 173 σκίτσα, με κείμενα που σκοπό έχουν την ανάδειξη της αστικότητας της Μεσογείου. Από το 1963 έως και το 2020, ο Κωστής Χατζημιχάλης, στις ταξιδιωτικές του περιπλανήσεις, αποτύπωσε στο χαρτί σχέδια που, στο σύνολό τους, απεικονίζουν στοιχεία του αστικού τοπίου, χωρίς εξωραϊσμούς και με στόχο τη διάσωση της μοναδικότητάς τους. Ευχάριστο στην ανάγνωσή του, το βιβλίο απευθύνεται, αφενός σε όλους όσους ενδιαφέρονται για την έννοια του χώρου, αφετέρου σε εκείνους που με όχημα το βιβλίο αφήνουν τη φαντασία τους να τους ταξιδέψει.

Τα ταξίδια στη Μεσόγειο είναι δύσκολα στις μέρες της πανδημίας, και το βιβλίο αυτό προτείνει μια φυγή. Περιηγείται με σκίτσα και κείμενα τις μεγάλες και μικρές μεσογειακές πόλεις, αναζητώντας την ομορφιά της αστικότητας. Αναζητά τις ποιότητες και την αίσθηση του οικείου στις πλατείες, στους δρόμους, στις αγορές, στα ταβερνάκια, στα καφενεία και στους ταρσανάδες. Αυτά συγκροτούν τη μεσογειακή αστικότητα στους οικισμούς της ενδοχώρας και των νησιών με την πυκνοκτισμένη κοσμοπολίτικη ιστορικότητα. Χωρίς νοσταλγία γι’ αυτό που χάνεται, 173 σκίτσα σε δεκάδες αστικά τοπία από δέκα μεσογειακές χώρες (Μαρόκο, Πορτογαλία, Ισπανία, Νότια Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, Τυνησία, Αίγυπτο, Τουρκία, Κύπρο) και τέσσερις της «ευρύτερης» Μεσογείου (Αυστρία, Ουγγαρία, Ολλανδία, Βέλγιο) κρατούν χαραγμένη στο χαρτί την εικόνα του τόπου και την απόλαυση της στιγμής. Αποτελούν μια διαφορετική ματιά στις παλιές μεσογειακές πόλεις, οι οποίες, σε συνέχεια με την κατασκευασμένη ύπαιθρο, εκπέμπουν τη μοναδική αστική ατμόσφαιρα. Τα σκίτσα απεικονίζουν τις πολλαπλές εκδοχές της μεσογειακής αστικότητας και διασώζουν κάτι από το χρώμα, τους ήχους, τις φωνές και τα αρώματα αυτών των τόπων. Αυτά που νιώθει και απολαμβάνει ο επισκέπτης, που τον διαπερνούν, και κάποτε του αποτυπώνονται στο μυαλό. Έτσι, μέσα από τα σκίτσα τού Κωστή Χατζημιχάλη, ξαναζούμε στους τόπους αυτούς με τους ανθρώπους τους, αναπνέουμε τον αέρα τους. Τα σκίτσα δεν είναι επεξεργασία φωτογραφιών· όλα έχουν γίνει επιτόπου, άλλα σε ειδικά σημειωματάρια και άλλα σε απλά μπλοκ ή διαθέσιμα χαρτιά. Αποτελούν την παράπλευρη ωφέλεια των ταξιδιών τού συγγραφέα στη Μεσόγειο από το 1963 μέχρι το 2020, τότε που δεν είχαμε πανδημία, δεν φορούσαμε μάσκες και κάναμε ταξίδια. Συγκροτούν ένα είδος γεωγραφικού-πολεο-αρχιτεκτονικού ημερολογίου και, μαζί με τα κείμενα που τα συνοδεύουν, συνθέτουν ένα ευχάριστο ανάγνωσμα και ένα διαφορετικό εργαλείο γνώσης και προσέγγισης του χώρου για όλες και όλους.

Ο Κωστής Χατζημιχάλης είναι ομότιμος καθηγητής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου και διδάσκει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Τμήματος Γεωγραφίας. Έχει διδάξει στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ (1980-1997) και στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκοπείου (1997-2012) και, ως επισκέπτης καθηγητής, σε πανεπιστήμια της Ευρώπης, των ΗΠΑ, της Λατινικής Αμερικής και της Αυστραλίας. Μεταξύ των βιβλίων του περιλαμβάνονται τα: Ο χώρος στην αριστερή σκέψη (με τη Ντίνα Βαΐου) (νήσος 2012), Σύγχρονα ελληνικά τοπία. Γεωγραφική προσέγγιση από ψηλά (επιμ.) (Μέλισσα, 2011), Ζητήματα γεωγραφίας κατάλληλα και για μη γεωγράφους (νήσος 2016), Κρίση χρέους και υφαρπαγή γης (ΚΨΜ 2015, β΄ έκδοση 2017) και Τοπία της κρίσης στη νότια Ευρώπη. Στα μονοπάτια της άνισης γεωγραφικής ανάπτυξης (Αλεξάνδρεια, 2018).