Μόντρεαλ, 22 Μαρτίου 2018
Το Καναδικό Κέντρο Αρχιτεκτονικής (Canadian Centre for Architecture, CCA) παρουσιάζει την έκθεση με τίτλο «Lab Cult: Μία μη συμβατική ιστορία των αμοιβαίων ανταλλαγών μεταξύ επιστήμης και αρχιτεκτονικής». Την έκθεση που φιλοξενείται στην οκτάγωνη αίθουσα του CCA επιμελήθηκε ο Ευάγγελος Κοτσιώρης, Ανερχόμενος Επιμελητής (Emerging Curator) του CCA για το 2016–17 και διερευνά της ευρεία διάδοση του εργαστηρίου ως μια έννοια συνώνυμη με τον πειραματισμό τόσο στην επιστήμη, όσο και στην αρχιτεκτονική. Οριζόμενος ως ο χώρος για την διεξαγωγή μεθοδικής έρευνας, το εργαστήριο έχει αποτελέσει μία ιδιαίτερα παραγωγική ιδέα και εργαλείο και για τους δύο αυτούς τομείς. Ταυτόχρονα, ωστόσο, η εμμονή με την επίκληση της έννοιας του εργαστηρίου έχει εξελιχθεί σε μία μορφή άκριτης «λατρείας». Υπό αυτή την λογική, η έκθεση καταδεικνύει τους τρόπους με τους οποίους η υποτιθέμενη αξιοπιστία του εργαστηρίου έχει επιστρατευτεί επανειλημμένα με σκοπό την κανονικοποίηση των κοινωνικών συμπεριφορών, την πειθάρχηση των σωμάτων, τον καθορισμό των συνθηκών του περιβάλλοντος, την τυποποίηση των τρόπων με τους οποίους ζούμε.

Ο Ευάγγελος Κοτσιώρης απέσπασε τον τίτλο του Ανερχόμενου Επιμελητή του CCA για το έτος 2016–17 καθώς η πρότασή του επιλέχθηκε ανάμεσα σε εκατοντάδες αιτήσεις από όλο τον κόσμο. Το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό πρόγραμμα Ανερχόμενου Επιμελητή (Emerging Curator) προσφέρει σε υποψηφίους ηλικίας κάτω των 34 ετών τη δυνατότητα να προτείνουν και να αναπτύξουν μία παγκοσμίου ενδιαφέροντος εκθεσιακή πρόταση στο CCA. Η πρόταση αυτή θα πρέπει να αφορά σε σύγχρονα θέματα αρχιτεκτονικής, πολεοδομίας, σχεδιασμού τοπίου, καθώς και ευρύτερα πολιτισμικά και κοινωνικά και ζητήματα. Η διαδικασία επιλογής βασίζεται στην ποιότητα της υποβαλλόμενης πρότασης και το συνολικό προφίλ του εκάστοτε υποψηφίου, και ολοκληρώνεται μετά από τρία στάδια αξιολόγησης και συνεντεύξεων.

Ο Ευάγγελος Κοτσιώρης πραγματοποίησε την έρευνά του κατά τη διάρκεια μίας τρίμηνης παραμονής του στο CCA. Συγκεκριμένα, ανέπτυξε την επιμελητηριακή προσέγγιση της έκθεσης αντιπαραθέτοντας αρχειακό υλικό από τη συλλογή του CCA με μακέτες, επιστημονικά όργανα, φωτογραφίες και φιλμ τα οποία προέρχονται από περισσότερα από δώδεκα διεθνή επιστημονικά αρχεία, μουσεία, συλλογές και ιδρύματα. Η πλειονότητα αυτών των ιστορικά αλληλένδετων αντικειμένων εκτίθενται στον ίδιο χώρο για πρώτη φορά στο CCA.

CCA_LabCult

Εισαγωγικό κείμενο έκθεσης
Σήμερα, μετά από πολλές δεκαετίες αμφισβήτησης της ικανότητας της επιστήμης να παρέχει απαντήσεις στις κοινωνικές υποχρεώσεις της αρχιτεκτονικής, η αρχιτεκτονική κοινότητα εμφανίζεται και πάλι σαγηνευμένη από την έννοια του εργαστηρίου. Ο αρχικός ορισμός του εργαστηρίου αναφέρεται στην δημιουργία ενός νέου αρχιτεκτονικού χώρου, αφιερωμένου στην πρακτική άσκηση της αλχημείας, ενώ η μοντέρνα και ευρύτερη ερμηνεία του αποκρυσταλλώνεται κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού. Στις μέρες μας, το εργαστήριο αποτελεί έναν πανταχού παρόντα όρο στην αρχιτεκτονική θεωρία, εκπαίδευση και πρακτική. Σχολές Αρχιτεκτονικής, μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία και κυβερνητικοί οργανισμοί έχουν κυριολεκτικά κορεστεί από «σχεδιαστικά εργαστήρια» (design labs), τα οποία υπόσχονται να παρέχουν «αντικειμενικές» και «ακριβείς» λύσεις στις σύγχρονες χωρικές προκλήσεις. Η κουλτούρα του εργαστηρίου, τόσο ως φυσικός χώρος, γλωσσική μεταφορά αλλά και αισθητική, χαρακτηρίζεται πλέον από έναν δογματικό ενστερνισμό. Την ίδια στιγμή που η επιστήμη και η παραγωγή της επιστημονικής γνώσης υπόκεινται σε αμφισβήτηση και επιθέσεις από πολιτικούς ηγέτες και κυβερνήσεις, η αναζωπύρωση της αρχιτεκτονικής «πίστης» στο αλάθητο της επιστημονικής μεθόδου αγγίζει τα όρια μίας «θρησκευτικής» προσήλωσης.

Σκοπός της έκθεσης Lab Cult είναι η παρουσίαση μιας αμφίπλευρης αφήγησης, η οποία αποσκοπεί στη διάβρωση οποιαδήποτε προκατειλημμένης ιεραρχίας μεταξύ επιστήμης και αρχιτεκτονικής. Οι αρχιτέκτονες συχνά δανείζονται, μετασχηματίζουν ή ακόμα οικειοποιούνται επιστημονικές ιδέες, εργαλεία και τρόπους εργασίας με σκοπό τον εξορθολογισμό της δημιουργικής διάστασης της σχεδιαστικής διαδικασίας. Ταυτόχρονα, όμως, οι επιστήμονες βασίζονται βαθέως σε αρχιτεκτονικές έννοιες, τρόπους αναπαράστασης και υλικά μέσα τόσο για την διένεξη όσο και για την επικοινώνηση ερευνών που έχουν ως βάση την επιστημονική μέθοδο. Μέσω της εκλεκτικής αντιπαράθεσης μελετών περίπτωσης από τα δύο αυτά γνωστικά πεδία, επιχειρείται μια ιστορική αφήγηση που εστιάζει λιγότερο στις διαφορές και περισσότερο στις στενά συνυφασμένες σχέσεις και αμοιβαίες ανταλλαγές μεταξύ αυτών των δυο κλάδων.

Όπως εξηγεί ο επιμελητής της έκθεσης: «Εάν από τις αρχές του 20ου αιώνα η πίστη στην επιστήμη παρήγαγε τη μορφή του μοντέρνου αρχιτέκτονα, αντίστοιχα η αρχιτεκτονική σχηματοποίησε την μορφή του σύγχρονου επιστήμονα». Αναδεικνύοντας τις αμφισημίες και τους συσχετισμούς μεταξύ αυτών των δυο κουλτουρών, η έκθεση Lab Cult ερμηνεύει την έννοια του εργαστηρίου ως τον τόπο στον οποίο η επιστήμη και η αρχιτεκτονική όχι απλά συναντούνται αλλά και αλληλοεπηρεάζονται. Κατά αυτό τον τρόπο, η επιμελητής της έκθεσης επιδιώκει να αποκαλύψει τόσο την βαθιά επίδραση της αρχιτεκτονικής σκέψης στην αποκρυπτογράφηση του φυσικού κόσμου, όσο και να προσφέρει ένα έναυσμα για την ευρύτερη συζήτηση και κριτική αναθεώρηση των σημερινών πρακτικών της αρχιτεκτονικής έρευνας.

CCA_LabCult

Σύγχρονη απήχηση
Σε οποιαδήποτε τους μορφή, τα εργαστήρια αποτελούν πάντα αμιγώς πολιτικούς χώρους. Οποιαδήποτε πειράματα ή ανακαλύψεις λαμβάνουν χώρα ενός των ορίων τους, δύνανται να έχουν κατάφορες επιδράσεις στον κόσμο που βρίσκεται έξω από αυτά. Υπό αυτή την οπτική, η έκθεση Lab Cult δεν αποτελεί απλά μια ιστορική αναδρομή, αλλά και ένα εργαλείο για την συνειδητοποίηση και κατανόηση των τρεχουσών εξελίξεων.

Σήμερα, τα προγράμματα σπουδών και οι βασικές ασκήσεις σχεδιασμού που διδάσκονται στις αρχιτεκτονικές σχολές ανά τον κόσμο ακόμα βασίζονται στις σύγχρονες θεωρίες και πειράματα της ανθρώπινης οπτικής αντίληψης όπως αυτές διαμορφώθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι σύγχρονες αντιλήψεις της εργονομίας και της χωρικής αποτελεσματικότητας, οι οποίες βρίσκουν πρακτική εφαρμογή από το εργασιακό μέχρι το οικιακό περιβάλλον, αποτελούν εξέλιξη της αρχικής επίδρασης της θεωρίας της επιστημονικής διαχείρισης (scientific management) η οποία επηρέασε εμβριθώς τις πρώτες γενιές αρχιτεκτόνων του μοντέρνου κινήματος. Οι τελευταίες εξελίξεις στην ψηφιακή προσομοίωση κτιρίων και οικισμών με άξονα τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις πρώιμες προπλασματικές διερευνήσεις στον τομέα της εργαστηριακής θερμοδυναμικής και αεροδυναμικής από τα μέσα του 18ου αιώνα και μετά.

Αντίστοιχα, σύγχρονες αστικές τεχνολογίες παρακολούθησης, όπως αυτές των συστημάτων οπτικής αναγνώρισης προσώπων, δεν μπορούν να ερμηνευτούν χωρίς την κατανόηση της ιστορικής εξέλιξης των θεωριών συμπεριφοράς, οι οποίες γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση κατά τις δεκαετίες του ’30 και ’40. Η καθημερινή αλληλεπίδραση με ένα αυξανόμενο αριθμό συστημάτων αισθητήρων και αυτόματου ελέγχου, όπως για παράδειγμα οι «έξυπνοι» θερμοστάτες που συνεχώς διαμορφώνουν τις συνθήκες θερμικής άνεσης, είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης και διάδοσης των θεωρίας συστημάτων και κυβερνητικής (cybernetics) μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο «επανασχεδιασμός» όλων αυτών των πειραμάτων, στα οποία συμμετέχουμε ακούσια σε καθημερινή βάση, έχει ως βασική και αναγκαία προϋπόθεση την ιστορική επίγνωση των συνθηκών που συντέλεσαν στην σύλληψή τους.

Εγκαίνια και διάλεξη
Τα εγκαίνια της έκθεσης, τα οποία πραγματοποιήθηκαν την Πέμπτη 22 Μαρτίου 2018, ακολούθησε μία ανοιχτή διάλεξη από τον Ευάγγελο Κοτσιώρη κατά την οποία παρουσίασε λεπτομερώς την ερευνητική προσέγγιση της έκθεσης. Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν η Phyllis Lambert, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και δωρητές του CCA, επιστήμονες και αρχιτέκτονες από την πανεπιστημιακή κοινότητα της Βόρειας Αμερικής, καθώς και αντιπρόσωποι του εγχώριου και διεθνούς Τύπου. Η έκθεση θα πλαισιωθεί από μία σειρά δημόσιων εκδηλώσεων υπό τον γενικό τίτλο Lab Test στην οποία θα συμμετάσχουν προσκεκλημένοι ιστορικοί και θεωρητικοί τόσο από τον επιστημονικό, όσο και από τον αρχιτεκτονικό κλάδο.

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα
Ο Ευάγγελος Κοτσιώρης είναι ιστορικός της αρχιτεκτονικής, αρχιτέκτονας και επιμελητής εκθέσεων με έδρα τη Νέα Υόρκη. Η έρευνά του επικεντρώνεται στις διασταυρώσεις της αρχιτεκτονικής με την επιστήμη, την τεχνολογία και τη θεωρία των μέσων. Εργάζεται ως Βοηθός Επιμέλειας Εκθέσεων στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής και Design στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) της Νέας Υόρκης. Το 2016, διατέλεσε Βοηθός Επιμελητής στην 3η Μπιενάλε Design της Κωνσταντινούπολης με τίτλο Are We Human?, την οποία επιμελήθηκαν οι Beatriz Colomina (διευθύντρια του διδακτορικού προγράμματος ιστορίας και θεωρίας της αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον) και ο Mark Wigley (επίτιμος πρόεδρος της αρχιτεκτονικής σχολής του Πανεπιστήμιου Κολούμπια). Από το 2013 είναι συνεπιμελητής του συνεργατικού ερευνητικού προγράμματος Radical Pedagogies, το οποίο που βραβεύτηκε με ειδική μνεία στην 14η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας. Την περίοδο αυτή ολοκληρώνει το διδακτορικό του στη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Πρίνστον. Η διατριβή του συνθέτει μία αρχιτεκτονική ιστορία της εισαγωγής, διάδοσης και χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Για την έρευνα αυτή του έχει απονεμηθεί η μνεία ειδικής αναγνώρισης Carter Manny από το Graham Foundation στο Σικάγο. Αποφοίτησε πρώτος από τη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είναι κάτοχος MArch II από το Graduate School of Design του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Έχει υπάρξει υπότροφος του Society of Architectural Historians και του Princeton Institute of International and Regional Studies του Πανεπιστημίου Princeton. Έχει διδάξει αρχιτεκτονική θεωρία και σχεδιασμό στο Χάρβαρντ, το Πρίνστον, το Boston Architectural College και το Cooper Union της Νέας Υόρκης. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή περιοδικά περιλαμβανομένων των Perspecta, New Geographies, The Architectural Review, Volume, Manifest, Conditions, Site και Pidgin.

Το Καναδικό Κέντρο Αρχιτεκτονικής
Το CCA είναι ένα διεθνές ερευνητικό κέντρο και μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1979 από την Καναδή αρχιτέκτονα και φιλάνθρωπο Phyllis Lambert, με την πεποίθηση ότι η αρχιτεκτονική αποτελεί ένα ζήτημα που αφορά στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Μέσω της εκτενούς συλλογής, των εκθέσεων, των δημόσιων εκδηλώσεων, των δημοσιεύσεων και των ερευνητικών προγραμμάτων του, το CCA συνεισφέρει στην παραγωγή της γνώσης, στην προώθηση του δημόσιου διαλόγου και στη διεύρυνση της σκέψης και της συζήτησης γύρω από την αρχιτεκτονική, την ιστορία, τη θεωρία, την πρακτική και τον ρόλο της στην κοινωνία σήμερα.

Η Phyllis Lambert αποτελεί μια από τις ηγετικές μορφές της αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα. Υπήρξε υπεύθυνη για την επιλογή του Mies van der Rohe ως αρχιτέκτονα του Seagram Building στη Νέα Υόρκη, ένα από τα σημαντικότερα έργα του Γερμανού αρχιτέκτονα για το οποίο διετέλεσε Διευθύντρια Σχεδιασμού. Κατά την 14η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας το 2014 της απονεμήθηκε ο Χρυσός Λέοντας από τον Ολλανδό αρχιτέκτονα Rem Koolhaas για τη συνολική προσφορά της στην αρχιτεκτονική.

CCA_LabCult

Διάρκεια Έκθεσης: 23 Μαρτίου–2 Σεπτεμβρίου, 2018
Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη–Κυριακή 11 π.μ.–6 μ.μ., Πέμπτη 11 π.μ.–9 μ.μ.
Επίσημη Ιστοσελίδα: www.cca.qc.ca
Εκθεσιακή Επιμέλεια: Ευάγγελος Κοτσιώρης, Ανερχόμενος Επιμελητής του Καναδικού Κέντρου Αρχιτεκτονικής για το 2016–17
Γραφιστική: Louise Paradis, Montreal
Σχέδια: New Affiliates (Ήβη Διαμαντοπούλου, Jaffer Kolb), New York

Επικοινωνία Τύπου
Για γενικές πληροφορίες, οπτικό υλικό και συνεντεύξεις:
Ευάγγελος Κοτσιώρης
Επιμελητής Έκθεσης Lab Cult
ekotsior@princeton.edu