Η «αποτομή» της φύσης και το «ά-τοπο» του νεοελληνικού «Μοντέρνου»

Περίληψη ομιλίας
Αναγνωρίζεται στη μεταπολεμική αρχιτεκτονική της ημεδαπής η παρουσία κάποιας χίμαιρας περί «υγιούς» αρχιτεκτονικής ένταξης των οικοδομημάτων του επονομαζόμενου «νεοελληνικού Μοντέρνου» στην ελληνική φύση, στο «φυσικό» τοπίο της πατρίδας μας. Η ακολουθία αυτή σχεδιαστικής σκέψης μας καθησυχάζει, πως έχει, αδιασείστως και παραδειγματικά, επιτύχει τους ως άνω στόχους της, χωρίς συμβιβασμούς ή μισόλογα, ήδη από την πρώτη μεταπολεμική  περίοδο. Έκτοτε παρατηρούμε πολλούς να μηρυκάζουν την ίδια διαλεκτική ως αγαστό πόθο επανάληψης μιας παρελθούσας δόξας που δεν επιδιώκει παρά να αναλογιστεί μόνο με τον εθελοτυφλώντα εαυτό της. Βρισκόμαστε εν πολλοίς παγιδευμένοι σε μια αενάως αναμασώμενη ρητορική περί κάποιας δυνητικής αυτοχθονίας ενός «δικού» μας Μοντέρνου, ήτοι περί τελέσφορης ενσωμάτωσης ή και αδιατάρακτης συνοχής με τον τόπο. Η αυταπάτη αυτή έχει λειτουργήσει εδώ και πολλές δεκαετίες στην εκπαίδευση των αρχιτεκτόνων κατά τρόπο αγόνως «διδακτικό», γεννώντας μια μάλλον εκτενή παρακαταθήκη ταυτολογιών καθώς δημιουργοί, αλλά και αρκετοί κριτικοί, ευλογούν αδιαλείπτως κάποια «κεκτημένα εντοπιότητας» ενός «νεοελληνικού Μοντέρνου».

Αναδιατυπώνοντας, αναγνωρίζεται εδώ μια ισχυρή εγχώρια εμμονή που εμποδίζει την ανάγνωση άλλων, μάλλον αντιθετικών γνωρισμάτων της νεωτεριστικής αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για εγγενή χαρακτηριστικά που εν τέλει ανάγονται στην επείσακτη κληρονομιά ενός μοντερνισμού κάθε άλλο παρά εν-τοπιζόμενου· μιας διεθνιστικής και υπερεθνικής αρχιτεκτονικής νομοτέλειας η οποία παραμένει εμπρόθετα ξένη και αλλότρια, εξίσου και για τον τόπο μας. 

Η ομιλία στοχεύει στην αμφισβήτηση ή και κατάρριψη μυθευμάτων που η εγχώρια βιβλιογραφία έχει στοιχειοθετήσει, μέσω της ανάδειξης μιας από δεκαετίες δριμείας κριτικής του Μοντέρνου που η δική μας αρχιτεκτονική σκηνή είτε επιμένει να αγνοεί, ή απλώς παραγκωνίζει, καθώς και στην προβολή αρχετύπων ερμηνείας καίριων σχεδιαστικών προτεραιοτήτων του Διεθνούς Στυλ. Τίθενται παράλληλα ερωτήματα ως προς τον έκδηλο αυθορμητισμό που εκφράζεται κατά την οικειοποίηση και αφομοίωση των διεθνιστικών προαιρέσεων ως ψευδαισθήσεις τοπικότητας.