ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΟΥΡΕΜΕΝΟΥ
Ο Βορειοηπειρώτης Βασίλειος Κουρεμένος (Βουλιαράτες 1875 – Αθήνα 1957) ανήκει στις κορυφαίες μορφές της ελληνικής αρχιτεκτονικής του πρώτου μισού του 20ού αιώνα χάρη στο πολυσχιδές έργο και την ισχυρή προσωπικότητά του. Ήταν απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών του Παρισιού (École nationale et spéciale des beaux-arts, 1904)–, αυθεντικός δημιουργός εντός και εκτός ελληνικών συνόρων, ασυμβίβαστος καθηγητής αρχιτεκτονικών συνθέσεων στη Σχολή Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (1925-1928), μέλος και ευεργέτης της Ακαδημίας Αθηνών (1926) και, από το 1930, αντεπιστέλλον μέλος της Κεντρικής Εταιρείας Γάλλων Αρχιτεκτόνων (Socιété centrale des architectes français), της σημερινής Αρχιτεκτονικής Ακαδημίας (Académie d’architecture). 

Η μεταρρυθμιστική αρχιτεκτονική του Κουρεμένου είναι καρπός εναρμόνισης νεωτερικότητας και παράδοσης. Διαλέγεται τόσο με το νέο πνεύμα της εποχής της όσο και με την ιστορία στην αναζήτηση του αρμόζοντος χαρακτήρα των κτηρίων και μνημείων του. Αποδίδει επίσης μεγάλη σημασία στη γεωγραφική και την πολιτισμική διάσταση της αρχιτεκτονικής. Σε αυτό οφείλεται η φροντίδα του αρχιτέκτονα για την ένταξη των κτηρίων στο περιβάλλον τους και για τη συμβολική έκφραση. Τις ποικίλες επιδράσεις που δέχθηκε κατόρθωσε να υποτάξει στη διαμόρφωση ενός προσωπικού ύφους. Η διαχρονική αξία του μεταρρυθμιστικού έργου του Κουρεμένου επιβεβαιώνεται και από την αντοχή του στον χρόνο. Τα περισσότερα κτήριά του κατοικούνται άνετα μέχρι σήμερα και αρκετά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν: 

• το υποκατάστημα της Τράπεζας Αθηνών στην Κωνσταντινούπολη (1911-1913), σήμερα παράρτημα του ιδιωτικού Πανεπιστημίου Sabanci
• το μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων (1927-1929) στην Αθήνα, επί των οδών Λυκούργου 12 και Αθηνάς
• Η πολυκατοικία Αναστασίας Κουρεμένου επί της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17 (1933-1935), το γνωστότερο έργο του στην Αθήνα.
• Η ιδιόκτητη πολυκατοικία του αρχιτέκτονα Β. Κουρεμένου επί της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου 37 (1935), η οποία κληροδοτήθηκε στην Ακαδημία Αθηνών.
• Τα ταφικά μνημεία του Κωνσταντίνου Σταθάτου, του Όθωνα και της Αθηνάς Σταθάτου, του Δημητρίου Αιγινήτη, των οικογενειών Γεωργίου Νομικού και Μιχαήλ Θεοτοκά και του Ιωάννη Απάζογλου στο Α´ Νεκροταφείο Αθηνών. 

Ως συνεχιστής της παράδοσης των Ηπειρωτών ευεργετών και ένθερμος οπαδός της αξιοκρατίας, ο Κουρεμένος κληροδότησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του σε δύο ανώτατα πνευματικά ιδρύματα: στην Ακαδημία Αθηνών για τη χορήγηση υποτροφιών σε ταλαντούχους νέους που θα ήθελαν να ακολουθήσουν σπουδές αρχιτεκτονικής ή καλών τεχνών ή μουσικής στη Γαλλία, και στην γαλλική Αρχιτεκτονική Ακαδημία για την οικονομική ενίσχυση επιλεγμένων σπουδαστών της Σχολής Καλών Τεχνών του Παρισιού.  

Και όμως, αυτός ο κοσμοπολίτης πατριώτης παραμένει υποτιμημένος στην ιστορία της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής. Το περιορισμένο ενδιαφέρον των νεότερων ιστορικών, θεωρητικών και κριτικών της αρχιτεκτονικής για τον Βασίλειο Κουρεμένο οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους. Η γεωγραφική διασπορά του έργου που πραγματοποίησε στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες –Γαλλία, Ιρλανδία, Κωνσταντινούπολη, Η.Π.Α.– και η απώλεια του μεγαλύτερου μέρους των σχεδίων του, αποτελούν τον προφανέστερο λόγο. Επιπλέον, τα μετριοπαθώς νεωτερικά ή μεταρρυθμιστικά ρεύματα στα οποία ανήκουν τα έργα του Κουρεμένου –o εκλεκτικισμός, ο αφαιρετικός κλασικισμός, το art déco και ο τοπικισμός– δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. Έτσι, στην αρχιτεκτονική ιστοριογραφία του 20ού αιώνα υποβαθμίζονται από τον αβαγκαρντισμό (ριζοσπαστική νεωτερικότητα) και τα κυρίαρχα ρεύματά του –αρ νουβό, φουτουρισμό, φονξιοναλισμό, πουριστική αρχιτεκτονική, διεθνή μοντερνισμό, μεταμοντερνισμό κ.ο.κ. 

ΕΛΕΝΗ ΦΕΣΣΑ-ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
Σύντομο βιογραφικό σημείωμα

Η Ελένη Φεσσά-Εµµανουήλ είναι ιστορικός της αρχιτεκτονικής και ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και το 1990 αναγορεύτηκε διδάκτωρ αυτής της Σχολής. Από το 1980 ασχολείται συστηµατικά µε την ιστορία της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής. Το ερευνητικό έργο της επικεντρώνεται στην ελληνική αρχιτεκτονική του όψιμου 19ου και του 20ού αιώνα, η οποία προσεγγίζεται από ιστορική και πολιτισμική άποψη αλλά και σε σχέση με την παγκόσμια αρχιτεκτονική. Περισσότερες από εκατό ιστορικές και θεωρητικές µελέτες της είναι δηµοσιευµένες σε ελληνικά και ξένα επιστηµονικά περιοδικά, σε πρακτικά συνεδρίων, σε εγκυκλοπαίδειες και σε συλλογικούς τόµους. Έχει συγγράψει και επιµεληθεί δεκατρείς επιστηµονικές µονογραφίες. Tιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για τη δημοσιευμένη διδακτορική διατριβή της Η αρχιτεκτονική του νεοελληνικού θεάτρου 1720-1940, και το 2003 με έπαινο της ∆ιεθνούς Ακαδηµίας Αρχιτεκτονικής για το βιβλίο της Δοκίμια για τη νέα ελληνική αρχιτεκτονική – Essays on Neohellenic Architecture. Η τελευταία μονογραφία της για τον Βορειοηπειρώτη αρχιτέκτονα–ακαδημαϊκό Βασίλειο Κουρεμένο (1875-1957), εκδόθηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Β. Κουρεμένος, πρόσοψη ανεκτέλεστης πρότασης για το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στη δυτική κλιτύ της Ακρόπολης, υδατογραφία.