Ανάδειξη της Αναγεννησιακής Φυσιογνωμίας της Λαμίας

ΕΓΓΡΑΨΟΥ

για να λαμβάνεις τα νέα του Archetype στο email σου!

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟΝ ΑΝΟΙΚΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΠΡΟΣΧΕΔΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΛΑΤΕΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΛΑΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ

ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

H γεωγραφική θέση της Λαμίας είναι προνομιούχα. Χαρακτηριστική είναι η φυσική ομορφιά της πόλης, με τους κατάφυτους λόφους, το νερό και τα πλατάνια. Το κέντρο της βρίσκεται στην κοιλάδα μεταξύ δύο λόφων. Εκεί βρισκόταν η πόλη από την αρχαιότητα. Από πολλά σημεία της πόλης, κυρίως από τις πλατείες, υπάρχει θέα στους δύο χαρακτηριστικούς λόφους, ενώ από ορισμένα άλλα, μέχρι τη θάλασσα. Χαρακτηριστικά δέντρα είναι τα πλατάνια, και χαρακτηριστικό φυσικό στοιχείο της πόλης είναι το νερό που ρέει άφθονο από τις κρήνες που βρίσκονται σε πολλά σημεία, κυρίως στις πλατείες.

ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ

Πρόκειται για μια πόλη ανθρωποκεντρική με αναγεννησιακά χαρακτηριστικά, τουλάχιστον ως προς τη δομή της, η οποία δεν είναι σήμερα εύκολα αντιληπτή, καθώς έχει εκτοπιστεί από τον όγκο τής μεταπολεμικής δόμησης και λησμονηθεί από τη γενικότερη αντιμετώπιση του αστικού χώρου. Ωστόσο γίνεται κατανοητή, αν παρατηρήσει κανείς τον τρόπο που βιώνεται η πόλη από τους κατοίκους της (εικ.1-5).

Εικ.1: Άποψη της Πλατείας Διάκου σήμερα

Εικ.2: Άποψη της Πλατείας Ελευθερίας σήμερα

Εικ.3: Άποψη της σκάλας που συνδέει την Πλατεία Ελευθερίας με το Δημαρχείο

Εικ.4: Άποψη του Δημοτικού Θεάτρου και της πλατείας του (εκτός ΠΜ)

Εικ.5: Άποψη της Οδού Αριστοτέλους από την Πλατεία Λαού

Η πόλη, που ανήκει στην πρώτη φάση της επικράτειας του ελληνικού κράτους (1830), διαθέτει πολεοδομικό σχέδιο νεοκλασικών αρχών από το 1836 (Οι επιρροές των νεοκλασικιστών από την Αναγέννηση, ειδικά στην Ελλάδα, είναι παραπάνω από εμφανείς) και μπορεί να χαρακτηριστεί και ως «Μικρή Αθήνα», τόσο λόγω της ομοιότητας των πολεοδομικών σχεδίων των δύο πόλεων όσο και της μορφολογίας του εδάφους με τους χαρακτηριστικούς λόφους.

Από πλευράς αρχιτεκτονικής των κτιρίων παρατηρεί κανείς την ύπαρξη ενός "ρουμελιώτικου" στιλ σε παραδοσιακά, νεοκλασικά αλλά και μοντέρνα κτίρια, με κύριο συστατικό τη χαρακτηριστική τοπική πέτρα. Παρατηρεί κανείς επίσης την παρουσία υψηλού επιπέδου νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, όμοιας με αυτήν της πρωτεύουσας, αλλά και αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου και λίγα του μεταπολεμικού μοντέρνου (εικ.5). Από τη μεταπολεμική εποχή μέχρι σήμερα ωστόσο, η γενικότερη ποιότητα της δόμησης είναι υποβαθμισμένη από άποψη κλίμακας, ένταξης, αισθητικής και κατασκευής.

Οι πλατείες του ιστορικού κέντρου, Ελευθερίας, Διάκου και Λαού, στις οποίες αναφέρεται ο διαγωνισμός, συνδέονται άμεσα κυκλοφοριακά τόσο μεταξύ τους όσο και με την Πλατεία Πάρκου, η ανάπλαση της οποίας δεν συμπεριλαμβάνεται στην προκήρυξη του διαγωνισμού. Η σύνδεση γίνεται με ένα δίκτυο δρόμων, όπου σημαντικό ρόλο στον προσανατολισμό παίζουν τα τοπόσημα (εικ.6).

Εικ.6: Σκαρίφημα αστικού ιστού. Πλατείες και τοπόσημα

Η κάθε μια από τις τρεις πλατείες διαθέτει διαφορετικό χαρακτήρα. Η Λαού και ο περίγυρός της διαθέτουν παραδοσιακό λαϊκό ρουμελιώτικο, η Ελευθερίας έναν επίσημο-αστικό νεοκλασικό με αναγεννησιακά χαρακτηριστικά. Η Διάκου είναι και αυτή κοντά στον νεοκλασικό χαρακτήρα της πλατείας Ελευθερίας.

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Το πρώτο μεγάλο πρόβλημα είναι η ασφυξία που δημιουργήθηκε στον δομημένο ιδιωτικό χώρο, με συνέπεια οι χρήσεις του να επεκτείνονται ανεξέλεγκτα στον δημόσιο χώρο, κυρίως με κατασκευές που στεγάζουν και περικλείουν τραπεζοκαθίσματα. (εικ.2) Οι κατασκευές αυτές κρύβουν τους κώδικες από τους οποίους η πόλη είναι φτιαγμένη, δυσχεραίνουν την καθημερινότητα του πολίτη και αλλοιώνουν τον αυθεντικό της χαρακτήρα. Αυτό οδηγεί στην άγνοια και αδιαφορία των πολιτών για τo περιβάλλον που βιώνουν, και συνεπώς στη στρέβλωση της αστικής συνείδησης και της αισθητικής καλλιέργειάς τους.

Το κυκλοφοριακό, το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα της πόλης, προκύπτει ως συνέπεια του προηγούμενου. Εντοπίζεται σε όλη την πόλη κατά τις ώρες αιχμής αλλά κυρίως στην Πλατεία Λαού. Η παρουσία των οχημάτων σε κίνηση ή στάση δημιουργεί περιβαλλοντική ρύπανση (οπτική και ατμοσφαιρική), παρακώλυση παρά διευκόλυνση αστικών δραστηριοτήτων, και υποβαθμίζει την ποιότητα του δημόσιου χώρου. Οι λύσεις λαμβάνουν υπόψη τους το ΣΒΑΚ και τις προτάσεις του Δήμου, στοχεύοντας γενικά στον περιορισμό της κυκλοφορίας προς όφελος της ζωής των κατοίκων της πόλης.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Εικ.7: Πανοραμική άποψη της Πλατείας Ελευθερίας σήμερα

Εικ.8: Ιστορική φωτογραφία της Πλατείας Ελευθερίας (1948)

Εικ.9: Πανοραμική άποψη της Πλατείας Διάκου σήμερα

Εικ.10: Άποψη της Πλατείας Λαού σήμερα

Ο προσδιορισμός τού τι είναι σήμερα η Λαμία και η αποδοχή της ταυτότητάς της μπορούν να την αναδείξουν σε αυτό που στην πραγματικότητα είναι, και όχι σε αυτό που οδηγεί η επιφανειακή μίμηση προτύπων και η μηχανιστική και άκριτη χρήση του όρου ανάπλαση.

Η Λαμία είναι μια πόλη με φυσική ομορφιά, ιστορία και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που έχουν υποστεί μεταπολεμικά -όπως σε κάθε άλλη ελληνική πόλη- μεγάλες φθορές και κινδυνεύουν να χαθούν. Τα χαρακτηριστικά αυτά που στοιχειοθετούν τη φυσιογνωμία της και τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, πρέπει να εντοπιστούν, να ανακτηθούν και να αναδειχθούν με απλό και ευρηματικό τρόπο, προβάλλοντας την αυθεντικότητα ως βασικό στοιχείο ανάδειξης, χωρίς επιφανειακές και ανούσιες αρχιτεκτονικές χειρονομίες εντυπωσιασμού, στείρους μιμητισμούς και ανώφελες σπατάλες. Μια πρόταση όπου αντιγράφονται άκριτα σύγχρονες τάσεις και πρακτικές από τον διεθνή χώρο χωρίς την κατανόηση του πνεύματος του τόπου, θα ήταν στη λάθος κατεύθυνση. Δε θα βοηθούσαν στο να επανακτήσει η πόλη τη δική της ταυτότητα και να αναδειχθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Περιοχής Μελέτης.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Εικ.11: Απεικόνιση κεντρικής ιδέας της πρότασης

Οι προτάσεις μας εστιάζουν -σύμφωνα και με τους στόχους της προκήρυξης- στην αποκάλυψη, ανάκτηση και ανάδειξη των θετικών χαρακτηριστικών της πόλης, που υποβαθμίστηκαν, χάθηκαν ή ξεχάστηκαν, σε συνδυασμό με τον αστικό εκσυγχρονισμό που απαιτείται, και στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών βιώσιμης ανάπτυξης. Κάθε επιμέρους πρόταση καλύπτει πολλαπλούς στόχους, όπως:

Ανάκτηση του αστικού δημόσιου χώρου και των αξιόλογων κτιρίων, απομακρύνοντας μόνιμες ή εφήμερες κατασκευές που προστατεύουν τραπεζοκαθίσματα και αντικατάστασή τους από φυλλοβόλα δένδρα και περιορισμένες ίσως πτυσσόμενες κινητές ομπρέλες ενιαίου τύπου και χρώματος.
Βιώσιμη ανάπτυξη με περιορισμό της κυκλοφορίας οχημάτων σύμφωνα με το ΣΒΑΚ, περισσότερο πράσινο και υδάτινο στοιχείο και αντικατάσταση των σκληρών, υδατοστεγών υλικών δαπέδων με μαλακά ή ημίσκληρα υδατοπερατά ή σκληρά θερμοαπωθητικά.
«Αποκάλυψη» της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της πόλης μέσω της ανάδειξης αξιόλογων αστικών μετώπων παρέχοντας τον αναγκαίο χώρο ανάγνωσής τους, π.χ. βόρειο μέτωπο Πλατείας Ελευθερίας ή αντίστροφα συγκάλυψη χαμηλής αισθητικής δόμησης, παρεμβάλλοντας δενδροφυτεύσεις.
Ανάδειξη των υφιστάμενων τοποσήμων (αδριάντες Αθ. Διάκου, Α. Βελουχιώτη) ή διατήρηση ή ανακατασκευή τους (pavilion Πλ. Ελευθερίας), και όποιων αξιόλογων διαμορφώσεων υπάρχουν, όπως το μαρμάρινο καδρέτο στο κέντρο της Πλ. Ελευθερίας, το οποίο συμβάλλει στην ανάδειξη των δύο νεοκλασικών κτιρίων (Πρ. Νομαρχία, Μητρόπολη) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για δράσεις (μουσική, χορός κ.α.).
Περαιτέρω ανάδειξη των ενδιαφερόντων χαρακτηριστικών του τρόπου ζωής της πόλης, όπως τις σκάλες-καθιστικά (σχέδια 5, 6, 14). Ενιαία αντιμετώπιση της Πλατείας Λαού και του ιδιαίτερου χαρακτηριστικού αστικού της περίγυρου (σχέδιο 12).
Ενιαία χρήση υλικού δαπεδόστρωσης με φυσικούς κυβόλιθους επί μαλακής υδατοπερατής υπόβασης, και μεγάλες, κατά το δυνατόν, επιφάνειες με πατημένο χώμα στην περιοχή μελέτης, για λόγους βιώσιμης ανάπτυξης, περιβαλλοντικούς, δημιουργίας ενιαίας αστικής εικόνας, οικονομίας υλικών και εκφραστικών μέσων λόγω της δυνατότητας ατέρμονης επανάχρησης των υλικών. Χωρίς «περίτεχνους» σχεδιαστικούς χειρισμούς «εξωραϊσμού» της δημόσιας επιφάνειας, ευάλωτους στον χρόνο, περιβαλλοντικά σπάταλους, που αντιμετωπίζουν τον δημόσιο χώρο με διακοσμητικό επιφανειακό τρόπο, ασύμβατο με την απαιτούμενη διαχρονική του ποιότητα και τον χαρακτήρα του.
Λειτουργικότερος αστικός εξοπλισμός (νερό, καθίσματα, υπόγειοι κάδοι απορριμμάτων, φωτισμός, αστική σήμανση, δημόσιοι χώροι υγιεινής κ.α.) με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, ΑΜΕΑ, επισκεπτών της κ.α.

Διοργανώτρια Αρχή: Δήμος Λαμιέων

Διάκριση: Εξαγορά

Μελετητική ομάδα: Λέανδρος Ζωίδης, Χρήστος Ρεντίφης- αρχιτέκτονες-μηχανικοί

Συνεργάτες: Μαρία Γεωργίου, Γιάννης Σάγγος, Βασιλική Αρκουμάνη, Ελευθερία Γαβριηλίδου, Ταμκατζόγλου Αντώνης- αρχιτέκτονες-μηχανικοί, Μαρία Τρικάλη, Γεώργιος Δημάκας, Βιργινία Παπαδοπούλου, Φρειδερίκη Γεκτίδου, Σταυρούλα Τζιούρτζια, Δώρα Κρουσόβαλη, Κυριάκη Τσιτουρίδου- φοιτητές αρχιτεκτονικής, Εύα Γεωργούση- αρχιτ. εσωτ. Χώρων, Χριστίνα Γεωργούλη- πολεοδόμος-συγκοινωνιολόγος.

Σύμβουλοι μελέτης: Γεώργιος Ζωίδης- αρχιτέκτων-μηχανικός, Ομ. Καθηγητής Α.Π.Θ., Βάϊα Καρυπίδου- αρχιτέκτων τοπίου

Κείμενο: Λέανδρος Ζωίδης