Uploaded by: Archetype Editor
ΠΕΡΙΟΧΗ:
Δήμος Πύλης, Θεσσαλίας, Ελλάδα
Γ' Βραβείο στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό ιδεών «Ανακατασκευή και επέκταση του Δημαρχείου Δ. Πύλης»
Η αρχιτεκτονική πρόταση που αφορά την ανακατασκευή και επέκταση του υφιστάμενου Δημαρχείου του Δήμου Πύλης Ν. Τρικάλων και την ανάπλαση του άμεσα περιβάλλοντα χώρου του, έχει ως κεντρικό στόχο να δημιουργηθεί και να αποδοθεί στους πολίτες ένας χώρος πολυλειτουργικός, ικανός να ανταποκριθεί στις σύγχρονες αντιλήψεις τόσο για τον χαρακτήρα ενός διοικητικού κέντρου, όσο και για τη σχέση του με το ιδιαίτερο πολιτισμικό και φυσικό περιβάλλον του.
Καθώς η πρόταση αφορά τις απαραίτητες παρεμβάσεις για τη διατήρηση του υπάρχοντος κτιρίου καθώς και την επέκταση/προσθήκη ενός νέου συγκροτήματος δημόσιας χρήσης, ο σχεδιασμός ενέχει πολλές ιδιαιτερότητες και δυσκολίες, που σε μεγάλο μέρος τους αφορούν τα ζητήματα μιας αρμονικής ένταξης του νέου κτιρίου στο υφιστάμενο περιβάλλον.
Η περιοχή παρέμβασης αφορά το οικόπεδο τριγωνικού σχήματος, που ορίζεται από την Εθνική Οδό Τρικάλων – Άρτας, τον παράλληλο προς την κοίτη του ποταμού υπερυψωμένο δρόμο–γέφυρα, και το Δημοτικό πάρκο έκτασης 3.106,08 τ.μ.
Σημαντικά χαρακτηριστικά του οικοπέδου που λαμβάνονται υπόψη για τη διατύπωση της παρούσας πρότασης, είναι τα εξής:
α) βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο από αυτό της Οδού Τρικάλων – Άρτας, γεγονός που δημιουργεί ένα σκληρό και μη λειτουργικό όριο, μια ασυνέχεια κίνησης που απομονώνει και υποβαθμίζει την περιοχή παρέμβασης.
β) Υπάρχει άμεση γειτνίαση με το ποτάμι στα βόρεια του οικοπέδου, με δυνατότητες προσέγγισής του, δημιουργώντας -με μικρή υποβάθμιση- ένα πέρασμα κάτω από τον υπερυψωμένο δρόμο–γέφυρα.
γ) Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοπιογραφία της περιοχής –θέες που διαμορφώνει το ορεινό ανάγλυφο και προσδιορίζει τον χαρακτήρα της περιοχής ως «πύλης».
Α. Διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής πρότασης
Η αρχιτεκτονική πρόταση έχει ως κεντρική πρόθεση τη δημιουργία/σχεδιασμό μιας αδιάσπαστης κτιριακής και τοπιακής διαμόρφωσης, που θα αναδεικνύει τόσο τον λειτουργικό όσο και τον αισθητικό και οικολογικό χαρακτήρα της παρέμβασης. Η επίτευξη αυτής της στοχοθεσίας επιχειρείται:
α) Με τον επανασχεδιασμό του ορίου, ώστε να αναπτυχθεί μια σχέση ώσμωσης του οικοπέδου με τον περιβάλλοντα χώρο του και το δημόσιο αστικό έδαφος.
β) Με την αναδιαμόρφωση του εδάφους και την αναζήτηση λύσεων που θα γεννούσαν νέες σχέσεις ανάμεσα στο έδαφος και τη φύση.
γ) Με την εξασφάλιση των λειτουργικών και οπτικών συνδέσεων, της συνέχειας κινήσεων και βλέμματος.
δ) Με την ένταξη και εναρμόνιση όλων των στοιχείων της παρέμβασης στην εικονογραφία της περιοχής, που χαρακτηρίζεται από την έντονη παρουσία φυσικών στοιχείων.
ε) Με την ανάδειξη του χώρου παρέμβασης ως «πύλης» στο περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής.
Β. Στοιχεία ανάλυσης της αρχιτεκτονικής πρότασης
Η συνθετική δομή καθορίζεται από δύο βασικές αρχιτεκτονικές προθέσεις:
α) από την υπερύψωση στο μεγαλύτερο μέρος της νέας πτέρυγας - επέκτασης του Δημαρχείου, με στόχο το κτίριο να αφήσει το ελάχιστο αποτύπωμα στο φυσικό έδαφος, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως μια «πύλη», με τη μορφή ενός «στεγάστρου» για το υφιστάμενο κτίριο.
β) από τη διαμόρφωση του εδάφους του οικοπέδου, ώστε να αποτελέσει συνέχεια του αστικού δημόσιου χώρου. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την προσθήκη μεγάλου μήκους κλίμακας/ράμπας στον τοίχο αντιστήριξης στα νότια όρια του οικοπέδου. Μια κλίμακα/ράμπα η οποία κατά την εξέλιξή της φιλοξενεί επιμέρους κερκίδες και χώρους καθιστικών, ξεκινά από το επίπεδο του δρόμου (Οδός Τρικάλων–Άρτας), καταλήγοντας στο επίπεδο του φυσικού εδάφους σε ενιαίο ημιυπαίθριο χώρο, ο οποίος οδηγεί απευθείας στην κεντρική διάφανη είσοδο της νέας πτέρυγας Δημαρχείου. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η λειτουργική ενοποίηση του υψηλότερου επιπέδου -στο οποίο βρίσκεται ο δρόμος- με το χαμηλότερο της νέας πτέρυγας Δημαρχείου, απαλείφοντας τη σκληρή οριογραμμή και την ασυνέχεια κίνησης, που απομονώνει και υποβαθμίζει την περιοχή παρέμβασης. Ο χώρος, αποβάλλοντας την εικόνα ενός εδαφικού θραύσματος, συναρθρώνεται, τόσο με τον περιβάλλοντα οικιστικό ιστό, όσο και με το φυσικό τοπίο.
γ) από την τοποθέτηση όλων των νέων κτιριακών όγκων με τέτοιο τρόπο, ώστε να δημιουργούν μια συνοχή, τόσο λειτουργική όσο και συνθετική, με τον υφιστάμενο κτιριακό όγκο του σημερινού Δημαρχείου.
δ) από την ουσιαστική χρήση του δώματος του νέου κτιριακού όγκου του Δημαρχείου, με τη δημιουργία ενός επισκέψιμου χώρου (βλ. σχέδια κατόψεων και τρισδιάστατες απεικονίσεις) που εναλλακτικά έχει τη δυνατότητα -σε επόμενη φάση- να μελετηθεί, εφόσον είναι επιθυμητό, ως ένας υπερυψωμένος κήπος –«ζωντανός οργανισμός»– με αυτοφυή τοπική βλάστηση που ευδοκιμεί στην περιοχή, όπου οι εναλλαγές των εποχών θα είναι εμφανείς, δημιουργώντας ένα πολλαπλό σκηνικό κατά τη διάρκεια του χρόνου. Για την επίτευξη των παραπάνω έχει προβλεφθεί στον σχεδιασμό μεγάλο καθιστικό στην ανατολική πλευρά του δώματος (βλ. σχέδια κατόψεων), και έχει εξασφαλιστεί ελεύθερη υπαίθρια πρόσβαση από την οδό Τρικάλων–Άρτας (βλ. σχέδια κατόψεων στις πινακίδες διαγωνισμού).
Κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών προτείνεται η χρήση του δώματος ως μικρού δημοτικού υπαίθριου κινηματογράφου, με τις απαιτούμενες εγκαταστάσεις να είναι εφήμερες (βλ. σχέδια κατόψεων και τρισδιάστατες απεικονίσεις στις πινακίδες διαγωνισμού).
Γ. Ανάλυση χώρων συγκροτήματος
Επίπεδο εδάφους (ισόγειο)
Λαμβάνοντας υπόψη το κτιριολογικό πρόγραμμα, όπως αυτό αναλύεται στην προκήρυξη του διαγωνισμού, σε άμεση επαφή με το έδαφος και στο επίπεδο του ισογείου προτείνονται οι υπηρεσίες του Δήμου με τη μεγαλύτερη πρόσβαση από το κοινό. Η κεντρική είσοδος στο συγκρότημα βρίσκεται στο ισόγειο του νέου υπερυψωμένου (σχεδόν εξ ολοκλήρου) κτιρίου, και αποτελεί τη μοναδική επαφή του με το φυσικό έδαφος. Το σημείο αυτό αποτελεί τον βασικό κόμβο του συγκροτήματος, τόσο λειτουργικά όσο και συνθετικά. Πρόκειται για έναν γυάλινο όγκο, εμφανή από όλες τις πλευρές του οικοπέδου, όπου ο επισκέπτης λαμβάνει όλες τις σχετικές πληροφορίες. Στον χώρο αυτό βρίσκονται επίσης μικρό κυλικείο, βοηθητικοί χώροι (χώροι υγιεινής) για το κοινό, καθώς επίσης κλίμακα ανόδου και καθόδου για τα ανώτερο και κατώτερο (Η/Μ εγκαταστάσεις) επίπεδο (βλ. σχέδια κατόψεων και τρισδιάστατες απεικονίσεις στο παράρτημα/πινακίδες διαγωνισμού).
Επιπλέον της ενότητας εισόδου, στο ισόγειο του υφιστάμενου κτιρίου του Δήμου προτείνονται, όπως ήδη αναφέρθηκε, οι υπηρεσίες του Δήμου, οι περισσότερες εκ των οποίων σχετίζονται με την ευκολία πρόσβασης. Επίσης, μέρος των υπηρεσιών προτείνεται να φιλοξενηθεί σε νέο ισόγειο κτίσμα, το οποίο τοποθετείται στη βορινή πλευρά του οικοπέδου (βλ. σχέδια κατόψεων και τρισδιάστατες απεικονίσεις στις πινακίδες διαγωνισμού), με άμεση πρόσβαση μέσω μικρού θερμαινόμενου διαδρόμου που το συνδέει με τον κεντρικό πυρήνα /ενότητα εισόδου. Το ισόγειο αυτό κτίριο αποτελεί αυτοτελή πτέρυγα, με άμεση πρόσβαση για το κοινό.
Επίπεδο ορόφου
Στο επίπεδο ορόφου, τόσο στο υφιστάμενο κτίριο όσο και στο υπερυψωμένο από το έδαφος νέο κτίριο, προτείνεται η τοποθέτηση των γραφείων και σχετικών λειτουργιών που αφορούν κυρίως τους αιρετούς του Δήμου, καθώς και η νέα αίθουσα Δημοτικού συμβουλίου.
Στο νέο υπερυψωμένο κτίριο του Δημαρχείου προτείνεται η τοποθέτηση της νέας αίθουσας του Δημοτικού Συμβουλίου, με προσανατολισμό ανατολικό και οπτική προς τον οικισμό της Πύλης. Σε άμεση γειτνίαση με την αίθουσα προτείνεται το γραφείο του Δημάρχου, με τη γραμματεία και χώρο συσκέψεων. Οι δύο αυτές ενότητες χώρων (γραφείο Δημάρχου και αίθουσα δημοτικού συμβουλίου) είναι με τέτοιο τρόπο τοποθετημένες στην κάτοψη, ώστε να δημιουργείται χώρος αιθρίου μεταξύ τους, ο οποίος ξεκινά από το επίπεδο του εδάφους και καταλήγει στο δώμα, επιτρέποντας στο φυσικό φως να εισχωρήσει στο εσωτερικό του κτιρίου (βλ. σχέδια κατόψεων και τρισδιάστατες απεικονίσεις στις πινακίδες διαγωνισμού). Η πρόσβαση στον όροφο γίνεται μέσω ενός αιθρίου και μιας μεγάλης κλίμακας ανόδου (βλ. ενότητα εισόδου ισογείου). Στο σημείο αυτό, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα ενημέρωσης από προσωπικό του Δήμου.
Η σύνδεση μεταξύ των δύο κτιριακών όγκων (προϋπάρχον κτίριο και νέα προτεινόμενη πτέρυγα) γίνεται μέσω θερμαινόμενου διαδρόμου, το μοναδικό σημείο επαφής των δύο κτιρίων.
Σε σχέση με τους νέους προτεινόμενους κτιριακούς όγκους, σημαντικό στοιχείο της σύνθεσης αποτελεί ο ορθογωνικός όγκος που βρίσκεται στο επίπεδο ορόφου και αποτελεί το κυρίως σώμα του νέου κτιρίου Δημαρχείου. Οι επιφάνειές του είναι λιτές, απαλλαγμένες από κάθε είδους μορφολογικά στοιχεία, με μοναδική κυρίαρχη παρέμβαση το ενιαίο περιμετρικό σύστημα σκιασμού. Η ιδέα του βασίζεται στην εφαρμογή μιας εκτεταμένης περιμετρικής εγκατάστασης με ιδιαίτερα αισθητικά και λειτουργικά πλεονεκτήματα, που αφορμή και σημείο αφετηρίας έχει το γλυπτικό έργο/κινητική εγκατάσταση (Kinetic Construction/Standing Wave, 1919-20) του εικαστικού Naum Gabo.(βλ εικ.1)
Περαιτέρω εξέλιξη της αρχικής ιδέας οδήγησε στη μελέτη των «στάσιμων κυματισμών» χορδών (Standing waves) και των παραγόμενων βασικών μορφών, με τη δημιουργία θεμελιωδών σχηματισμών ταλάντωσης με ένα έως τρία σημεία υποδιαίρεσης, κόμβους / αντικόμβους ( εικ. 2,3,4), και ειδικότερα των σχέσεων αυτών των επιφανειών με το φυσικό φως.
Επιλέχθηκε η παραγόμενη μορφή/στάσιμη κυματομορφή που ορίζεται στο βασικό μήκος κύματος 2λ (δεύτερος αρμονικός) (βλ. εικ. 2,3,4), με περαιτέρω μείωση/αποκοπή των κόμβων-άκρων και μεταβαλλόμενη θέση του εσωτερικού κόμβου, προκειμένου να ανταποκρίνεται η εγκατάσταση σκιασμού σε διαφορετικές θέσεις και διαφορετικές ώρες και προσανατολισμούς όψεων, σε σχέση με τις βασικές μεταβολές του φυσικού φωτός. Ενδιαφέροντα επίσης αποτελέσματα προέκυψαν και από δοκιμές σε τρισδιάστατα μοντέλα προσομοίωσης που αφορούσαν το εσωτερικό φως του κτιρίου κατά τις βραδινές ώρες (βλ. τρισδιάστατες απεικονίσεις στις πινακίδες διαγωνισμού). Οι περσίδες μπορεί να έχουν ελευθερία οριζόντιας περιστροφής 120 μοιρών, σε περίπτωση που αυτό είναι επιθυμητό.
Στο νέο κτίριο Δημαρχείου σημαντικό ρόλο έχουν και οι δύο εσωτερικοί σχηματισμοί αιθρίου. Ο πρώτος βρίσκεται στην ένωση της κεντρικής εισόδου με τον όροφο, και ο δεύτερος -ανοιχτού τύπου μη θερμαινόμενο αίθριο- στην ανατολική πλευρά του κτιρίου, όπου υπάρχει ένα μικρό δέντρο μέσα στον αιθριακό χώρο, ορατό από το εσωτερικό του κτιρίου (κοινόχρηστοι χώροι και αίθουσα Δημοτικού συμβουλίου, βλ. σχέδια κατόψεων και τρισδιάστατες απεικονίσεις στις πινακίδες διαγωνισμού).
Ε. Παρεμβάσεις στο υφιστάμενο κτίριο του Δημαρχείου
Το προϋπάρχον κτίριο διατηρείται. Πέρα από τις προβλεπόμενες διαδικασίες συντήρησης και αποκατάστασης φθορών, οι οποίες θεωρούνται δεδομένες, προτείνονται συγκεκριμένες παρεμβάσεις, με βασικό γνώμονα η βασική δομή του κτιρίου να μη μεταβάλλεται. Θεωρείται σκόπιμο να μην υπάρξει πρόταση κατεδάφισης τμήματος του υφιστάμενου κτιρίου, αλλά η όποια παρέμβαση να γίνει με την προσθήκη νέων πτερύγων και κτιριακών όγκων, πλησίον του υπάρχοντος. Ως εκ τούτου, οι σημειακές πλέον προτεινόμενες παρεμβάσεις στο κέλυφος του υφιστάμενου κτιρίου βασίζονται στις ακόλουθες αρχές:
Στ. Περιβάλλων – υπαίθριος χώρος
Μια από τις βασικότερες επιδιώξεις της πρότασης αποτέλεσε η μελέτη του υπαίθριου χώρου του κτιρίου και της σημασίας που αυτός έχει, τόσο για την καθημερινή ζωή των κατοίκων όσο και για τη συνέχεια του κτιρίου και την ενοποίησή του με το έξω. Για όλους τους παραπάνω λόγους, κρίθηκε σκόπιμο το κτίριο να τοποθετηθεί με τέτοιον τρόπο στο οικόπεδο, ώστε να αφήσει ανεμπόδιστο στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό το φυσικό έδαφος, πάνω στο οποίο ακουμπά. Αυτό επιτεύχθηκε, αφήνοντας μεγάλο μέρος του επιπέδου του εδάφους να λειτουργεί ως μία συνεχόμενη υπαίθρια πλατεία.
Η κατάβαση, η οποία γίνεται από το υψηλότερο επίπεδο του δρόμου προς την κεντρική περιοχή της πλατείας Δημαρχείου με ράμπες – σκάλες και αμφιθεατρικές διαμορφώσεις, λαμβάνει υπόψη και την απρόσκοπτη κίνηση των ατόμων με κινητικές δυσκολίες (ΑΜΕΑ). Η ραμπόσκαλα λειτουργεί ως ένα δημόσιο πέρασμα, το οποίο εξελίσσεται κάτω από το υπερυψωμένο κτίριο με τη μορφή ημιυπαίθριου και καταλήγει στο ποτάμι, ως μια συνέχεια διαδρομής ανεμπόδιστης από έντονες κτιριακές δομές, οι οποίες διασπούν το οικόπεδο.
Στη βορεινή όψη των νέων κτιριακών πτερυγών, τοποθετούνται μεγάλα επιφανειακά στοιχεία νερού τα οποία σηματοδοτούν τις κινήσεις των επισκεπτών, δημιουργώντας ταυτόχρονα ικανές συνθήκες δροσισμού κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Επιπλέον, η χρήση υδατοπερατών υλικών στο έδαφος του περιβάλλοντα χώρου δημιουργεί ικανές συνθήκες μικροκλίματος στους κατοίκους που χρησιμοποιούν τον υπαίθριο χώρο του συγκροτήματος.
Ζ. Αρχές Βιοκλιματικού σχεδιασμού
Σε ό,τι αφορά την ενσωμάτωση βιοκλιματικών αρχών στην αρχιτεκτονική πρόταση, πολλές από τις προθέσεις έχουν ήδη αναφερθεί προηγουμένως. Συνοψίζονται ως εξής:
Εναλλακτική δυνατότητα χρήσης φυτεμένου δώματος στο νέο υπερυψωμένο κτίριο, που δημιουργεί βελτιωμένες συνθήκες θερμικής άνεσης στο εσωτερικό του κτιρίου.
Ο πυρήνας εισόδου στο ισόγειο του νέου κτιρίου, παρόλο που προτείνεται εξ ολοκλήρου να είναι διάφανος, είναι ωστόσο σε υποχώρηση σε σχέση με τις εξωτερικές πλευρές του κτιρίου, με αποτέλεσμα να σκιάζεται επαρκώς τους καλοκαιρινούς μήνες.
Οι δύο μεγάλες δεξαμενές επιφανειακού υδάτινου στοιχείου, εκτός από το αισθητικό αποτέλεσμα, συμβάλλουν στη διατήρηση ικανών συνθηκών μικροκλίματος, δημιουργώντας δροσισμό κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών.
Στη νοτιοανατολική και βορειοδυτική όψη του υφιστάμενου κτιρίου του Δημαρχείου τοποθετούνται κατακόρυφα μετακινούμενα σκιάδια, τα οποία επιτρέπουν τον ηλιασμό του εσωτερικού κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αποτρέποντας τον ήλιο το καλοκαίρι.
Τα υλικά επίστρωσης του εδάφους στον περιβάλλοντα χώρο είναι κυρίως υδατοπερατά, πατημένο χώμα και περιοχές σημειακών φυτεύσεων.
Αρχιτεκτονική μελέτη: Πολυχρονόπουλος Δημήτρης – Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π., Γρηγοριάδου Μαρία – Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός Δ.Π.Θ., Δημόπουλος Γιώργος – Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ.
Συνεργάτες μελετητικής ομάδας: Μπαλατσούκας Αναστάσιος, Παπαδημάκης Δήμος, Παπαδόπουλος Κωνσταντίνος, Παυλοπούλου Ισιδώρα, φοιτητές αρχιτεκτονικής Δ.Π.Θ.
Μπορείς να καταχωρήσεις το έργο σου με έναν από τους τρεις παρακάτω τρόπους: