Πρώτο (Α') Βραβείο στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων με τίτλο: "Ανάπλαση Πλατείας Ελευθερίας, Καβάλα"

Η κεντρική ιδέα της πρότασης είναι το σταυροδρόμι, δηλαδή η αρχετυπική τομή δύο κάθετων αξόνων και ο πόλος-κόμβος που δημιουργείται εκεί.

Το σταυροδρόμι παραπέμπει στην ιστορία (η πόλη της Καβάλας ως συνάντηση θάλασσας και στεριάς, Ανατολής-Δύσης και Βορρά-Νότου, πολιτισμών, ιδεών και εμπορίου), στη φυσική γεωγραφία (ως τομή της ακτογραμμής και των εγκάρσιων συνδέσεων βουνού-θάλασσας), στην ιστορική γεωγραφία (ως τομή δρόμων και φυγών), στην τοπογραφία (ως τομή ισοϋψών και κλίσεων), στη ρυμοτομία (ως συνάντηση παραδοσιακών και νεωτερικών αστικών ιστών), στη σύγχρονη συνθήκη διασταύρωσης απτών και άυλων «ροών» (πεζών, οχημάτων, εμπορευμάτων, νερού, δραστηριοτήτων, πληροφοριών κλπ).

Οι δυο άξονες σχεδιασμού είναι:

• Ο άξονας/διαδρομή πόλης-θάλασσας (εγκάρσια στην ακτογραμμή), που ενοποιεί την πλατεία με το θαλάσσιο μέτωπο
• Ο άξονας/διαδρομή ιστορικού-εμπορικού τμήματος της πόλης (παράλληλα στην ακτογραμμή), με στόχο τη σύνδεση της πλατείας με την πλατεία Καπνεργάτη και τις Καμάρες.

Η αντίστιξη των δύο παράγει τη μικροκλίμακα της σύνθεσης.

Όλα τα αρχιτεκτονικά στοιχεία της σύνθεσης οργανώνονται μέσω αυτών:

Ο κόμβος, το σταυροδρόμι, αποτελεί τον πυρήνα της πλατείας Ελευθερίας, έναν ευρύ χώρο για οργανωμένες ή αυθόρμητες συναθροίσεις. Η περιμετρική διάταξη κερκίδων-αναβαθμών οριοθετεί οπτικά και λειτουργικά τον χώρο και προσφέρει τον απαραίτητο καθιστικό χώρο για το κοινό. Η λειτουργικότητα και η ελκυστικότητα του χώρου ενισχύονται από το κεντρικά τοποθετημένο κατάστημα.

Η αλέα, ένα αναπεπταμένο και επικλινές επίμηκες επίπεδο, ένας γραμμικός κήπος με δενδροστοιχίες, ορίζει την κατεύθυνση και αρθρώνει τη θέα της θάλασσας. Αντιστικτικά τοποθετημένα, τα καθιστικά στρέφονται προς τη θάλασσα και το βουνό, ενώ τα παρτέρια και οι χαράξεις στο δάπεδο ορίζουν την πορεία των πεζών.

Η πλατεία του νερού -επιφάνεια με σημειακούς πίδακες μεταβαλλόμενης έντασης- ορίζει την κατάληξη της αλέας και την αγκύρωσή της στον ιστό της πόλης.

Μέσω της εφαρμογής ενός συστήματος χαράξεων στο έδαφος, δημιουργούνται επιμέρους κοινωνικοί χώροι. Η αρχιτεκτονική λύση προτείνει τον χώρο της επέμβασης ως αλληλουχία τόπων αρθρωμένων από πυκνώσεις και αραιώσεις χαράξεων, δραστηριοτήτων και καταστάσεων που αλληλεπιδρούν με το σταυροδρόμι και τους άξονες. Αυτές παράγονται τόσο μέσα στο πλαίσιο της πλατείας όσο και έξω από αυτό.

Ο μικρός αστικός κήπος και τα καθιστικά στην πλατεία Κονσουλίδη υποστηρίζονται από το υπάρχον περίπτερο και προορίζονται για δραστηριότητες διαφορετικής έντασης και ιδιωτικότητας. Το "ανοιχτό" δάπεδο-υπόβαθρο, με τις πυκνώσεις και τις αραιώσεις του, διεισδύει στον αστικό ιστό μέσω των γειτονικών πεζοδρόμων ως την πλατεία Καπνεργάτη, και υλοποιεί τον δεύτερο άξονα.

Μια σειρά από αντιστικτικά και παιγνιώδη στοιχεία, οι πίδακες στην πλατεία νερού και το "αυλάκι", υπενθυμίζουν το καλυμμένο ρέμα στην οδό Δοϊράνης αλλά και τις διαρκείς ροές προς τη θάλασσα. Τα στοιχεία αστικού εξοπλισμού, επίσης αντιστικτικά και παιγνιώδη, φτιαγμένα από σκυρόδεμα, προκύπτουν ως τμήματα ακέραιων πρισμάτων και επιτρέπουν τη δημιουργική οικειοποίησή τους από τον χρήστη.

Ο σχεδιασμός διατηρεί και αναδεικνύει διαχρονικά στοιχεία της ταυτότητας της πλατείας και της πόλης, με αναφορές σε εσωτερικές πορείες, γλυπτά, συνδέσεις και περάσματα που με τα χρόνια έχουν καθιερωθεί και αφομοιωθεί στην καθημερινότητα των κατοίκων. Τα στοιχεία αυτά ανατροφοδοτούν τη μνήμη μέσα από τη υλική τους υπόσταση και τη συμβολική τους αξία, που ορίζεται και μέσα από τα προτεινόμενα υλικά κατασκευής (μάρμαρο Καβάλας και σκυρόδεμα ως χαρακτηριστικά της σύγχρονης πόλης, πέτρα και ξύλο της παλαιότερης), των οποίων η επεξεργασία ορίζει με περιβαλλοντικά κριτήρια την ανακλαστικότητα, τη λευκαύγεια, κλπ., ώστε να μην προκαλείται θάμβωση και να εξασφαλίζεται η επιθυμητή οπτική άνεση.

Η αρχιτεκτονική λύση επαναπροσδιορίζει την Πλατεία Ελευθερίας ως "σταυροδρόμι ετεροτήτων", "σταυροδρόμι ιστορικών αλλά και φυσικών ιχνών", στα οποία αποδίδεται χώρος συμβολικός και πραγματικός, "σταυροδρόμι του επίσημου και του καθημερινού", "σταυροδρόμι σύγχρονων, αστικών συνηχήσεων". Εφαρμόζει την αστική ανθεκτικότητα ως απάντηση στην κλιματική κρίση, και την αστική ευφυΐα ως επιτακτική ανάγκη της σύγχρονης ζωής στην έξυπνη πόλη.

Προτείνονται συνολική κάλυψη της πλατείας με ελεύθερο Wi-Fi, οθόνη προβολής πολυμεσικού περιεχομένου, έξυπνα ενεργειακά παγκάκια υποστήριξης ΑμΕΑ, InfoKiosks, θέσεις φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, σημεία ‘pet friendly’ και ‘bird friendly’, φωτοβολταϊκοί στύλοι φωτισμού, κλπ. Τα προτεινόμενα υδάτινα στοιχεία και οι κατάλληλα σχεδιασμένες φυτεύσεις συμβάλλουν αποφασιστικά στη βελτίωση του μικροκλίματος  και στη θερμική άνεση.

Ομάδα μελέτης: Μαρία Γρηγοριάδου, Δημήτρης Πολυχρονόπουλος, Άλκηστις Ρόδη- Δρ. Αρχιτέκτονες
Σύμβουλος: Γιώργος Πανέτσος
Συνεργάτες: Τ. Μπαλατσούκας, Δ. Παπαδημάκης- Αρχιτέκτονες ΔΠΘ, Χ. Δασκαλούδης, Κ. Παπαδόπουλος, Ι. Παυλοπούλου, Δ. Σαββόπουλος- φοιτ. αρχιτεκτονικής ΔΠΘ