Η ομάδα μας ξεκίνησε με την αναζήτηση των κύριων επιθυμιών και δεδομένων, που θα τροφοδοτούσαν τη συνθετική διαδικασία και θα οδηγούσαν στην πρόταση για τη νέα πλατεία. Οι άξονες σχεδιασμού προέκυψαν από την ανάγνωση της ευρύτερης περιοχής του Κολωνακίου και τις απαιτήσεις ενός σύγχρονου δημόσιου χώρου. Συγκεκριμένα, πρωταρχική σχεδιαστική πρόθεση αποτελεί η δημιουργία ενός χώρου συνάντησης, ενός πλατώματος που συγκεντρώνει όλες τις λειτουργίες μιας σύγχρονης αστικής πλατείας και ταυτόχρονα εντάσσεται στη γεωμορφολογία της περιοχής. Επιπρόσθετα, ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα αποτελεί η εξασφάλιση της προσβασιμότητας για όλους στο σύνολο της πλατείας, κάτι που η υψομετρική διαφορά καθιστά πρόκληση. Τα στοιχεία του νέου σταθμού μετρό επαναπροσδιορίζουν την κινητικότητα και τον χαρακτήρα της πλατείας.

Οι έξι προθέσεις-δεδομένα μεταφράζονται στον χώρο_ Από πάνω αριστερά: πλάτωμα, μετρό, προσβασιμότητα, υδάτινη διαδρομή, σκίαστρο, κήποι / The six data-goals become design elements_From top left: plateau, metro, accessibility, water-path, canopy, gardens

Ταυτόχρονα, βασικά αστικά δεδομένα εντοπίζονται στην περιοχή. Αυτά είναι η πορεία του νερού από τον Λυκαβηττό προς τον Εθνικό κήπο, η έντονη κινητικότητα στη συμβολή των οδών Κανάρη, Πατριάρχου Ιωακείμ και Σκουφά, που πλέον ενισχύεται από τις εξόδους του σταθμού, και ο διαφορετικός χαρακτήρας των γειτονιών, όπως ορίζεται από τις χρήσεις εμπορίου και εστίασης στον Βορρά και την κατοικία ή τοπικού ενδιαφέροντος επιχειρήσεις στον Νότο.

Διάγραμμα προσβασιμότητας / Accessibility diagram

Κεντρικό πλάτωμα με στοιχεία νερού / The plateau with the water elements

Αντίστοιχα, μεταφράζονται σχεδιαστικά σε τρία συνθετικά στοιχεία: μια υδάτινη διαδρομή στον άξονα Βορρά-Νότου, ένα σκίαστρο που παραλαμβάνει την κινητικότητα στη βόρεια πλευρά και μια περιοχή κήπων νοτιοανατολικά. Η σύνθεση των επιμέρους στοιχείων αποδίδει στην πλατεία την πολυπλοκότητα των αστικών και ιστορικών της χαρακτηριστικών, συνδυάζοντάς τα με τις σύγχρονες ανάγκες του δημόσιου χώρου σε ένα ενιαίο σύνολο.

Τομή 2 / Section 2

Για την οριοθέτηση της πλατείας προτείνεται η χωρική διευθέτηση των υφιστάμενων οδών στα ελάχιστα απαιτούμενα πλάτη. Με αυτόν τον τρόπο, μεγάλη επιφάνεια αποδίδεται στον πεζό και δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας ποδηλατοδρόμου, χωρίς αισθητή μείωση της επιφάνειας της πλατείας ή συγκοινωνιακές ρυθμίσεις μεγάλης κλίμακας. Στόχος είναι να δοθεί προτεραιότητα στον πεζό, να ενισχυθούν εναλλακτικά μέσα μικροκινητικότητας και να αντιμετωπιστεί η παράνομη στάθμευση στην περιοχή.

Σχέδιο κάτοψης της πλατείας / Floor plan

Το κεντρικό πλάτωμα στρέφεται σε σχέση με τα όρια της πλατείας και ακολουθεί τον άξονα συμμετρίας του σταθμού, σηματοδοτώντας τη νέα χρήση και δημιουργώντας οπτικές φυγές από και προς αυτό. Βόρεια και ανατολικά του διαμορφώνεται κερκίδωμα που ακολουθεί την κλίση του εδάφους. Ορίζεται με αυτό τον τρόπο ως η καρδιά της πλατείας, χώρος στάσης και συνάντησης, όπου μπορούν να αναπτυχθούν δραστηριότητες και να πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις. Οι κλίμακες του σταθμού αντιμετωπίζονται γλυπτικά σαν συνέχεια του πλατώματος, δημιουργώντας την εντύπωση της ανάδυσής τους από το έδαφος.

Άποψη από την οδό Κανάρη / Aerial view from Kanari street

Κατασκευαστική λεπτομέρεια της διαχείρισης των υδάτων κάτω από την πλατεία / Structural detail of the water management under the square

Το σκίαστρο σηματοδοτεί είσοδο στην πλατεία, τόσο από την οδό Πατριάρχου Ιωακείμ, όσο και από την οδό Κανάρη. Παράλληλα, ένα σκέλος του παραλαμβάνει την κίνηση από τις κλίμακες του σταθμού μετρό και σηματοδοτεί την είσοδο σε αυτόν. Η μετωπική του σχέση με την οδό Σκουφά και το σκόπιμο κενό στον αυστηρό του στατικό κάναβο επιτρέπουν τη θέαση του κέντρου της πλατείας και διαμορφώνουν πύλη ως προς αυτό. Η διαμόρφωσή του γίνεται σε επίπεδα που ακολουθούν την έντονη υψομετρική διαφορά, έτσι ώστε πάντα να ορίζεται η ανθρώπινη κλίμακα.

Τομή 1/ Section 1

Βιοκλιματικά στοιχεία που σχετίζονται με το νερό, όπως πίδακες, δεξαμενές συλλογής βρόχινου νερού, επιφάνειες και αυλάκια, εντάσσονται στην υδάτινη διαδρομή. Επιπλέον, στον βιοκλιματικό σχεδιασμό συνδράμουν τα υδατοδιαπερατά δάπεδα, το σκίαστρο και η χωροθέτηση της φύτευσης στο νοτιοανατολικό τμήμα. Η επιλογή μεσογειακών φυτών έρχεται σε συμφωνία με τον τόπο και παράλληλα έχει μικρότερες απαιτήσεις συντήρησης. Η μίξη φυλλοβόλων και αειθαλών δέντρων προσφέρει ποικιλία στην πλατεία όλες τις εποχές του χρόνου.

Κατασκευαστική λεπτομέρεια σκίαστρου / Structural detail of the canopy

Η «υδάτινη» διαδρομή ορίζεται από το δάπεδό της, που αποτελείται από κυβόλιθους και πλάκες λευκού μαρμάρου στα όρια. Το πλάτωμα, η είσοδος του σταθμού μετρό και τα περιμετρικά πεζοδρόμια κατασκευάζονται με τελική επιφάνεια από υδατοδιαπερατό βοτσαλωτό δάπεδο, ενώ το μεταλλικό στέγαστρο έχει κεραμικά στοιχεία σκίασης από λευκό πηλό.

Στόχος της ομάδας ήταν η δημιουργία ενός δημόσιου χώρου που συγκεντρώνει ποικιλία μορφών, υφών και δραστηριοτήτων, εξυπηρετώντας τη λειτουργικότητα και την προσβασιμότητα. Παράλληλα, με την απλότητα των υλικών και τον σεβασμό ως προς τη γεωμορφολογία της περιοχής, επιτυγχάνεται η δημιουργία ενός ενιαίου συνθετικού συνόλου.

Άποψη των κήπων / View of the gardens

Διαγράμματα βιοκλιματικού σχεδιασμού / Bioclimatic design diagrams

Άποψη από την οδό Σκουφά / View for Skoufa street

Άποψη της ομάδας είναι ότι οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί αποτελούν την εκκίνηση ενός διαλόγου για τον δημόσιο χώρο. Συνεπώς, για την πληρότητα της δημοσίευσης, παραθέτουμε απόσπασμα του πρακτικού της κριτικής επιτροπής, που αφορά την πρότασή μας και επισημαίνονται τα θετικά και αρνητικά στοιχεία της. Ελπίζουμε να είναι βοηθητική για τον αναγνώστη, όπως ήταν και για εμάς, όσον αφορά την κατανόηση των αναγκών και αρχιτεκτονικών αξιών που αναζητούνται σε έναν δημόσιο χώρο.

«Στα σημαντικότερα θετικά στοιχεία αυτής της πρότασης, περιλαμβάνονται ο συνδυασμός της μεγάλης κατηφορικής πορείας από την Πατριάρχου Ιωακείμ προς την οδό Κουμπάρη, με την οριζόντια επιφάνεια μιας πλατείας που αναπτύσσεται στο επίπεδο της εισόδου στο μετρό. Η ημικυκλική θεατρική απόληξη στη μια μεριά της πλατείας επιτρέπει την κοινωνική συνάντηση με την πολύπλευρη δραστηριότητα διαφόρων ηλικιών στο κεντρικό πλάτωμα. Οι περιμετρικές φυτεύσεις δημιουργούν θύλακες ησυχίας και σκιάς. Αμφιβολίες διατυπώθηκαν για την είσοδο του μετρό και το σχίσμα της υδάτινης πορείας στη διαγώνια κατάβαση της πλατείας.

Σκίαστρο / Canopy 

Ενδιαφέρουσα είναι η σύνθεση στοιχείων που συνδιαλέγονται και συγκροτούν την κεντρική ιδέα, καθώς και η δημιουργία προοπτικής προς τον Λυκαβηττό. Κυκλοφοριακά η λύση είναι αρκετά καλή, αλλά θα μπορούσε να μειωθεί περισσότερο η χρήση του αυτοκινήτου.»

Άποψη από την νότια γωνία / View for south corner

Άποψη κεντρικού πλατώματος και σταθμού μετρό / View of the central plateau and the metro station 

Σκίαστρο – Νυχτερινή άποψη / Canopy – Night View

Στοιχεία έργου: Τυπολογία ΑΝΟΙΧΤΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΙΔΕΩΝ «Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για την ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου και της ευρύτερης περιοχής του νέου σταθμού Μετρό ΚΟΛΩΝΑΚΙ»
Διοργανώτρια Αρχή ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΘΗΝΑ Α.Ε.
Βραβεύσεις: 3ο βραβείο
Ομάδα Μελέτης: Χρυσάνθη Μπουραζά, Αρχιτέκτων Μηχανικός - Θεσσαλία-Δήμητρα Σκυλοδήμου, Αρχιτέκτων Μηχανικός - Μιλτιάδης Λαζόγλου, Μηχανικός Χωροταξίας & Ανάπτυξης - Αναστάσιος Μαντέλος, Πολιτικός Μηχανικός - Αθηνά Αθανασίου, Αρχιτέκτων Μηχανικός - Βασιλική Μαντέλου, Αρχιτέκτων Μηχανικός - Ευστάθιος Χλιαουτάκης, Αρχιτέκτων Μηχανικός -  Γεωργία Σουλτανά, Αρχιτέκτων Μηχανικός
Ομάδα Συνεργατών: Ανθή Τσίτσα, Πολιτικός Μηχανικός - Αχιλλέας Μπουκουβάλας, Μηχανολόγος Μηχανικός - Νικόλαος Χονδροδήμος, Πολιτικός Μηχανικός - Μιχαήλ Μαντέλος, Πολιτικός Μηχανικός - Ηλιάνα Αθανασίου, Γεωπόνος 

ENGLISH:

The design team first searched for the data and goals, which would lead the architectural proposal for the new open space. The main design axes emerged from the analysis of the different areas surrounding the square and the demands of a new public space.

Primary design intention is the creation of a meeting place, a plateau that brings together all the functions of a contemporary urban square and adapts to the terrain of the area. A particularly important factor is ensuring accessibility for everyone in the entire square, a public space where the steep slope makes it a challenge. The new metro station is also a design element that redefines the circulation and spatial use of the square.

At the same time, three urban characteristics of the surrounding area are taken into consideration. These are the flow of water from Lycabettus hill to the National Garden, the traffic of both cars and pedestrians at the junction of Kanari, Patriarchou Joakim and Skoufa streets, which is now amplified by the metro exits, and the distinct character of different surrounding areas, as defined by the hyperlocal commercial and recreational uses in the north and residence or local businesses in the south. 

Accordingly, the intention is translated into three design elements: a “water path” from north to south, a canopy that accommodates the circulation areas on the north side, and an area of gardens to the southeast. The composition of the individual elements depicts the complexity of the square’s urban and historical characteristics by combining them with the modern needs of public space in a single whole.

In order to define the square’s boundaries, the existing streets are limited to the minimum required widths, claiming a large area for the pedestrians and making possible the creation of a bike path without any noticeable reduction of the square’s open space or large-scale traffic modifications. The aim is to prioritize the use of public space by the pedestrians, motivate the use of of micro-mobility means, and prevent illegal parking.

The central plateau is not oriented in relation to the boundaries of the square but according the axis of the metro station, highlighting the new use and creating viewpoints to and from it. An amphitheatric seating area is formed to the northeast of it, following the terrain’s slope. It is therefore shaped as the heart of the square, a place rest and socialization, where activities can be developed and events can take place. The metro station’s entrances are fluidly molded as a continuation of the square, representing their emergence from the ground.

The canopy marks the entrance to the square, both from Patriarchou Ioakeim Street and from Kanari Street, while a branch leads to the metro station’s entrance, marking it. Its vertical sighting from Skoufa Street, and the intentional gap in its strict construction grid allows a frontal view of the square’s center and form a gateway to it. The canopy is formed in different levels following the terrain’s slope and is always relatable to the human scale.

Bioclimatic design elements related to water, such as jets, rainwater collection tanks, surfaces and gutters, are included in the water course. In addition, the water-permeable floors, the canopy and the spatial arrangement of green areas in the south-east contribute to the bioclimatic design. The selection of Mediterranean plants is in accordance to the surrounding area and has lower maintenance requirements. The mix of deciduous and evergreen trees offers variety to the square all year round.

The "water path” is defined by cobblestone paving and white marble at its boundaries. The plateau, the metro station entrance and the sidewalks are finished with a water-permeable pebble floor, while the metal canopy has ceramic shading elements made of white clay.

The team's aim was to create a public space that brings together a variety of forms, textures and activities, serving functionality and accessibility. At the same time, with the simplicity of materials and respect for the geomorphology of the area, the creation of a uniform design composition is achieved.

It is the team’s opinion that, architecture competitions are meant to initiate a dialogue about public space. Therefore, we quote an excerpt of the minutes of the jury, regarding our proposal, highlighting its positive and negative elements. We hope that the reader finds it helpful, as we did, for the understanding of the needs and architectural values one should seek for public spaces.

“The most important positive elements of this proposal, include the combination of the long path from Patriarchou Ioakeim to Koumpari street, with the square that is developed at the same level of the entrance to the metro station. The semi-circular theatrical ending on one side of the square allows social encounters with the multifaceted activity of various ages. The gardens in the perimeter create pockets of peace and shade. Doubts were raised about the entrance of the metro station and the split of the water-path in the diagonal descent of the square.”

Facts & Credits: Typology OPEN ARCHITECTURAL IDEAS COMPETITION “Architectural Design Competition for the renovation of the common space and the wider area of the New Kolonaki Metro Station
Organiser: ATHENS ANAPLASIS S.A.
Awards: 3rd prize
Design Team: Chryssanthie Bouraza, Architect engineer - Thessalia-Dimitra Skilodimou, Architect engineer - Miltiadis Lazoglou, Spatial Planning engineer - Anastasios Mantelos, Civil engineer - Athina Athanasiou, Architect engineer - Vasiliki Mantelou, Architect engineer - Efstathios Chliaoutakis, Architect engineer - Georgia Soultana, Architect engineer
Partners: Anthi Tsitsa, Civil engineer - Achilles Boukouvalas, Mechanical engineer - Nikolaos Chondrodimos, Civil engineer - Michael Mantelos, Civil engineer - Iliana Athanasiou, Agriculturist
Location: Kolonaki, Athens, Greece