«Αστικό Πλεκτό»: Η πρόταση των Collatio Architects για την ανάπλαση του άξονα και της πλατείας Αριστοτέλους / Εξαγορά

Η κεντρική ιδέα της πρότασης για την ανάπλαση του άξονα και της πλατείας Αριστοτέλους είναι αυτή του «αστικού πλεκτού». Οι διαγώνιες χαράξεις τού πολεοδομικού σχεδίου Εμπράρ, που ορίζουν το αστικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, γίνονται αφορμή και οδηγός για τη δημιουργία ενός νέου στραμμένου καννάβου για τον άξονα της Αριστοτέλους. Τα όρια του ιστορικού υποβάθρου του αστικού κέντρου βρίσκουν καινούριο νόημα μέσα από τη διαμόρφωση του άξονα της Αριστοτέλους και γίνονται εργαλείο σχεδίασης. Αυτό το πλέξιμο αποτελεί και ένα σχόλιο για το πολυπολιτισμικό παρελθόν της Θεσσαλονίκης και την ιστορική συνύπαρξη διαφορετικών εθνικών, πολιτιστικών και θρησκευτικών ταυτοτήτων, ίχνη των οποίων υπάρχουν και σήμερα, και τα οποία είναι φανερά τόσο στον άξονα της Αριστοτέλους όσο και στα σημεία πολιτιστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος που είναι σε άμεση σχέση και γειτνίαση με αυτόν.

Οι νέες διαγώνιες χαράξεις επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση του άξονα με τις στοές που τον διατρέχουν σε όλο του το μήκος, επιδιώκοντας τη διεύρυνση του χώρου αναφοράς τους. Ο χώρος εκτόνωσης των στοών νοητά επεκτείνεται με τις διαγώνιες χαράξεις του καννάβου, που αμβλύνουν το σχετικά σκληρό όριο μεταξύ των στοών και του άξονα.

Η μνημειακότητα του άξονα επαναπροσδιορίζεται ως πυκνωτής νοητών και χωρικών συνδέσεων. Το νέο σχεδιαστικό υπόβαθρο αξιώνει να αποτελέσει ένα συμπληρωματικό στρώμα στην ιστορική διαστρωμάτωση της πόλης. Οι διαγώνιες χαράξεις έρχονται να επαναπροσδιορίσουν τη μνημειακότητα του άξονα της Αριστοτέλους.

Η ιδέα του αστικού πλεκτού που διαμορφώνεται πάνω στον υπό στρέψη κάνναβο, αποτελεί ένα καθολικό εργαλείο για την πρόταση. Από το επίπεδο διαμόρφωσης του πλακόστρωτου και των αρμών μέχρι τον σχεδιασμό των στοιχείων του αστικού εξοπλισμού, ακολουθείται η ίδια μεθοδολογία και τα ίδια σχεδιαστικά εργαλεία. Η εναλλαγή της κλίμακας, οι νέες σχέσεις του άξονα με το αστικό πράσινο και τις εμβληματικές στοές κάτω από τις όψεις των κτιρίων του άξονα της Αριστοτέλους, συμβάλλουν στη δημιουργία νέων χωρικών σχέσεων σε διαφορετικά επίπεδα. Η αναγκαία πολυπλοκότητα και η εναλλαγή χωρικών εμπειριών κατά μήκος του άξονα επιτυγχάνονται μέσα από μία ενιαία σχεδιαστική αντιμετώπιση.

Το ενιαίο και ομοιογενές πλακόστρωτο που διαμορφώνεται διαπερνά όλο τον άξονα, τις στοές, τους ενδιάμεσους δρόμους και την πλατεία Αριστοτέλους. Η πληρότητα της πρότασης ενισχύεται από τη λογική που εισάγεται για έναν νέο κοινό χώρο. Αυτός είναι ένας ενιαίος οργανισμός, στον οποίο η κοινή χρήση του χώρου μπορεί να συμβαίνει στη βάση της συνύπαρξης, της συμπερίληψης και της ισότιμης πρόσβασης.

Οι χώροι με καθιστικά που προβλέπονται στην πρόταση λειτουργούν ως κοινοί, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται για να μπορέσουν να ανταποκριθούν ικανοποιητικά σε μία τέτοια απαίτηση. Τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος μπορούν να εξυπηρετούν σε αυτούς τους χώρους χωρίς να τους δεσμεύουν μόνιμα.

Οι αναλογίες της πλατείας Αριστοτέλους μεταβάλλονται μέσω του στοιχείου του νερού που αναδύεται και διαμορφώνει μια πιο «προστατευμένη» πλατεία, ή όταν το νερό υποχωρεί και η πλατεία μεγαλώνει. Έτσι, η πλατεία Αριστοτέλους ενισχύεται ως χώρος συνάντησης, παιχνιδιού, αναψυχής και εκδηλώσεων, με το δυναμικό στοιχείο του νερού να δίνει τη δυνατότητα πολλαπλών διαμορφώσεων ανάλογα με την περίσταση.

Η φύτευση διαμορφώνεται στη λογική ενός αστικού οικοσυστήματος. Σε κάθε στρατηγικό «ξεφλούδισμα» του πλακόστρωτου υπόβαθρου, ποικιλίες δέντρων και φυτών ξεπροβάλλουν, με εναλλαγές στο ύψος και στο είδος, δημιουργώντας χώρους και κατευθύνοντας φυγές, οπτικές και πραγματικές.

Έτσι, η νέα πρόταση για τον άξονα της Αριστοτέλους επαναπροσδιορίζει μία σύγχρονη αστική μνημειακότητα, με σεβασμό στην πλούσια και πολυπολιτισμική ιστορία της πόλης της Θεσσαλονίκης. Ταυτόχρονα επιδιώκει να είναι ένας σύγχρονος αστικός δημόσιος χώρος, συμπεριληπτικός και προσβάσιμος, που επιτρέπει τη συνύπαρξη, τη συνάντηση και την αλληλοδιαπλοκή. Η λογική του κοινού χώρου διαπερνάει όλη τη σχεδιαστική πρόταση και τη διαμόρφωση των χώρων στάσης, αλλά και τη σχέση με τους δρόμους που σήμερα τεμαχίζουν τον άξονα της Αριστοτέλους.  

Αρχιτέκτονες: Collatio Architects

Ομάδα Μελέτης: Ορφανός Νίκος, Σταυρακάκης Χρήστος