Συμμετοχή στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό για την Ανέγερση του Κτιρίου Υπηρεσιών της Π.Ε.Δ.Α. στην Ελευσίνα 

1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ
Τα στοιχεία που τροφοδότησαν στον μεγαλύτερο βαθμό την αρχιτεκτονική  πρόταση, είναι ο υπερτοπικός οδικός άξονας της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου, η ευρύτερη περιοχή του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας και ο γειτνιάζων χώρος τής βιομηχανικής περιοχής.

Ο άξονας Ηρώων Πολυτεχνείου ορίζει τη βασική ροή της πόλης στο οικόπεδο, τονίζοντας τη βόρεια όψη του. Αντιδιαμετρικά, στο νότιο τμήμα του οικοπέδου βρίσκονται τα βιομηχανικά κατάλοιπα, τα οποία η πρόταση θεωρεί ως φορείς της νεότερης ιστορίας της πόλης και εν δυνάμει πολιτιστικούς πυρήνες. Ταυτόχρονα ο αρχαιολογικός χώρος, σε άμεση εγγύτητα, ενεργοποιεί κυρίως το νότιο και ανατολικό τμήμα του οικοπέδου.

Το οικόπεδο του νέου κτιρίου της Π.Ε.Δ.Α. αναγιγνώσκεται ως ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της πόλης, του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου και των βιομηχανικών κελύφων. Η πρόταση στοχεύει στη λειτουργική και οπτική τους ενοποίηση, μέσω της δημιουργίας ενός συνδετικού “άξονα” σε κάθετη σχέση με την κεντρική οδό Ηρώων Πολυτεχνείου.

ΔΥΟ ΠΛΑΤΕΙΕΣ
Ο συνδετικός “άξονας” υλοποιείται μέσω δύο παράλληλων τοιχίων που ολισθαίνουν μεταξύ τους, ώστε να υποδεχθούν τις ροές από την οδό Ηρώων Πολυτεχνείου. Ταυτόχρονα, η ολίσθηση αποκαλύπτει δύο κέντρα-πλατείες, που ενεργοποιούν τα άκρα του άξονα. Η πλατεία στα βόρεια, σε άμεση σχέση με την κεντρική οδό με υπερτοπική σημασία, αποτελεί την κύρια είσοδο του συγκροτήματος, ενώ η πλατεία στα νότια αναλαμβάνει τη “συνομιλία” με τα βιομηχανικά κελύφη και τον αρχαιολογικό χώρο.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ
Ο κεντρικός άξονας παραλαμβάνει τις βασικές κινήσεις, τις κοινόχρηστες λειτουργίες και το φουαγιέ του αμφιθεάτρου. Οι γραφειακοί χώροι τοποθετούνται εγκάρσια σε επιμήκεις όγκους, με τις μακρές όψεις τους κάθετα στην κατεύθυνση Βορρά-Νότου. Η εκτόνωσή τους πραγματοποιείται σε ιδιωτικές αυλές-αίθρια που δημιουργούνται ανάμεσα στους όγκους. Η τοποθέτηση του αμφιθεάτρου στα νοτιοανατολικά του οικοπέδου ενεργοποιεί την πλατεία με πολιτιστικές χρήσεις.

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

ΕΝΤΑΞΗ
Η τοποθέτηση του κτιρίου και η διάταξη των επιμέρους όγκων έχει λάβει υπόψιν της αφενός στοιχεία του αστικού περιβάλλοντος και αφετέρου στοιχεία του προσανατολισμού και φυσικού ηλιασμού. Ο κεντρικός άξονας, που αποτελεί και τον μεγαλύτερης κλίμακας όγκο, τοποθετείται στο μέσο του οικοπέδου σε απόσταση από τις γύρω κατοικίες, ενώ οι όγκοι των γραφείων, χαμηλότεροι και μικρότερης κλίμακας, είναι αυτοί που έρχονται σε επαφή με τους πλευρικούς δρόμους (οδός Αφών Τζαφέρη και ανώνυμη οδός προς τα δυτικά), ακολουθώντας τη χαμηλή κλίμακα της πόλης, σε συνάρτηση με τον δημόσιο και υπερτοπικό χαρακτήρα του νέου κτιρίου. Τα αίθρια/αυλές ανάμεσα στους γραφειακούς όγκους συμβάλλουν στην αίσθηση της μικρής κλίμακας και προσφέρουν θεάσεις σε κλειστούς θύλακες πρασίνου.

ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ
Στο βόρειο-ανατολικό άκρο του άξονα, αποκαλύπτεται η κεντρική είσοδος του κτιρίου με την υποδοχή. Σε άμεση σχέση με τον χώρο της υποδοχής βρίσκεται ο πρώτος χώρος γραφείων, με την πιο έντονη σχέση με το κοινό και τις ανάγκες εξυπηρέτησης. Χωροθετείται η Διεύθυνση Μεταφορών και Επικοινωνιών σε αυτόνομο όγκο, που αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα με πατάρι. Στον χώρο διπλού ύψους, από όπου γίνεται και η είσοδος, βρίσκονται τα γκισέ εξυπηρέτησης και ο χώρος αναμονής του κοινού, ο οποίος εκτονώνεται σε ιδιωτική, υπαίθρια αυλή. Τα υπόλοιπα γραφεία διατάσσονται στο ισόγειο και τον όροφο. Ο όγκος αυτός που στεγάζει τη Διεύθυνση Μεταφορών, λόγω του ξεχωριστού χαρακτήρα και της ανάγκης άμεσης επαφής με το κοινό, αποτελεί και τον μόνο που εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο από τις υπόλοιπες ενότητες, μέσω των αναλογιών του και της διαφορετικής συνθήκης επικοινωνίας με τον κεντρικό άξονα. Ο όγκος ‘‘σπάει’’ το τοιχίο και εισέρχεται μέσα στον χώρο της υποδοχής, υποδηλώνοντας τον εξωστρεφή του χαρακτήρα. Στο νότιο άκρο του ‘‘άξονα’’ χωροθετούνται οι πολιτιστικές χρήσεις. Το αμφιθέατρο τοποθετείται στο νοτιοδυτικό τμήμα, και η είσοδος σε αυτό γίνεται εγκάρσια στον διαμήκη άξονα του κεντρικού χώρου, μέσα από το φουαγιέ/εκθεσιακό διπλού ύψους και από την ισόγεια στάθμη.

Ο όγκος του αμφιθεάτρου αποκτά έκφραση με πιο έντονα χαρακτηριστικά, υποδηλώνοντας τον πολιτιστικό του χαρακτήρα και τονίζοντας την υπερτοπική του σημασία. Ο όγκος αυτός, όπως και ο όγκος της Διεύθυνσης μεταφορών, επικοινωνούν άμεσα με τον κεντρικό άξονα χωρίς την ύπαρξη συνδετικού διαδρόμου. Σε άμεση σχέση με το αμφιθέατρο, το φουαγιέ-εκθεσιακό χώρο και την πολιτιστική πλατεία στο νότιο άκρο, τοποθετείται το αναψυκτήριο. Η μπάρα εξυπηρέτησης υποδέχεται τον επισκέπτη, ενώ ο χώρος τραπεζοκαθισμάτων αποτελεί προέκταση του κεντρικού άξονα σε εγκάρσια τοποθέτηση.

Οι υπόλοιπες ενότητες των γραφείων διατάσσονται σε τυπικούς όγκους κάθετα στον κεντρικό άξονα. Η επικοινωνία επιτυγχάνεται μέσω συνδετικών διαδρόμων. Τα γραφεία εκφράζονται ως "ανοιχτά κουτιά" που απέχουν από τον κεντρικό άξονα, υποδηλώνοντας την πιο ιδιωτική τους λειτουργία. Παράλληλα όμως τονίζονται οι θεάσεις ανάμεσα στα δύο στοιχεία μέσω των μεγάλων ανοιγμάτων στα τοιχία σε κάθε αίθριο, που σηματοδοτεί και την είσοδο στην πιο ιδιωτική συνθήκη των ξεχωριστών γραφειακών ενοτήτων.

Στο υπόγειο τοποθετούνται οι απαραίτητοι χώροι μηχανολογικών εγκαταστάσεων, καθώς και οι αποθήκες και τα αρχεία. Οι χώροι αυτοί φωτίζονται και αερίζονται φυσικά μέσω παραθύρων (cour-anglaise).

Στο υπόγειο του κεντρικού άξονα τοποθετούνται οι αποθήκες του γενικού αρχείου, με πρόσβαση από τα κεντρικά κλιμακοστάσια. Ο υπόγειος χώρος στάθμευσης χωροθετείται στο νότιο άκρο και εξυπηρετείται από το κλιμακοστάσιο που επικοινωνεί με το φουαγιέ/εκθεσιακό του αμφιθεάτρου. Έχει 20 θέσεις στάθμευσης οχημάτων Ι.Χ., καθώς και χώρο φορτοεκφόρτωσης για την εξυπηρέτηση του γενικού αρχείου αλλά και της αποθήκης του αμφιθεάτρου.

ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η πρόταση αποσκοπεί στη δημιουργία ενός δυναμικού, διευρυμένου και πολυχρηστικού δημόσιου χώρου, ο οποίος να αποτελεί σημείο αναφοράς της πόλης της Ελευσίνας. Ο χώρος αυτός, ως επέκταση του ίδιου του συγκροτήματος, θα φέρει σε άμεση συνομιλία το βιομηχανικό παρελθόν της περιοχής και τον ιδιαίτερο αρχαιολογικό της χώρο με την καθημερινή ζωή της σύγχρονης πόλης, συμβάλλοντας στην οικονομική αναζωογόνηση της περιοχής με την ανάπτυξη ενός πολιτιστικού και διοικητικού πυρήνα με υπερτοπική ακτινοβολία.

Οι πλατείες σχεδιάστηκαν ως ελεύθερες και επίπεδες επιφάνειες που να αναδεικνύουν τον ιδιαίτερο και συμβολικό χαρακτήρα του κτηρίου της Π.Ε.Δ.Α., επιτρέποντας, αφενός την άνετη προσπέλαση του χώρου από όλες τις κατηγορίες των  χρηστών του και αφετέρου την ανάπτυξη πολιτιστικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Προς την κατεύθυνση αυτή, θεωρείται επιθυμητή, αλλά όχι απαραίτητη, η επέκταση των διαμορφώσεων και στον γειτονικό χώρο πρασίνου προς την οδό Ηρώων Πολυτεχνείου. Παράλληλα, η γειτνίαση του οικοπέδου με την χαρακτηρισμένη περιοχή υπαίθριας στάθμευσης στα δυτικά, η οποία θα συλλειτουργήσει με τον σχεδιασμένο υπόγειο χώρο στάθμευσης, προσφέρει τη δυνατότητα για την πλήρη απόδοση του υπαίθριου χώρου στους πεζούς χρήστες του.

Η «πλατεία της εισόδου» στα βόρεια του οικοπέδου συνδέεται άμεσα με τη λειτουργία της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου ως κεντρικού οδικού άξονα της πόλης με υπερτοπική σημασία. Αποτελεί το «κατώφλι» του νέου κτηρίου της Π.Ε.Δ.Α., που μαζί με την υπόλοιπη έκταση στα βόρεια δημιουργεί έναν διευρυμένο δημόσιο χώρο, ο οποίος εντάσσει το κτήριο στην ευρύτερη λειτουργία της πόλης. Η διαμόρφωση της πλατείας στοχεύει στην ανάδειξη της ιδιαίτερης συμβολικής αξίας του κτηρίου, τόσο για την Ελευσίνα όσο και για την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αττικής.

Η δεύτερη πλατεία δημιουργείται στα νότια του συγκροτήματος, σε μία περιοχή που χαρακτηρίζεται από την έντονη οπτική σχέση με τα κατάλοιπα των βιομηχανικών εγκαταστάσεων και τον λόφο της Ελευσίνας. Με τη δημιουργία της πλατείας επιχειρείται η οπτική και λειτουργική σύνδεση του συγκροτήματος με τα τεκμήρια της ιστορίας της πόλης, σε μία προσπάθεια ανάδειξης του ιδιαίτερου και πολυποίκιλου χαρακτήρα της. Ο χώρος θα αποτελέσει το πεδίο εκτόνωσης των πολιτιστικών δραστηριοτήτων του αμφιθεάτρου, καθώς και την επέκταση των δράσεων του χώρου εκθέσεων, που βρίσκεται στο εσωτερικό του κτηρίου.

Απώτερο στόχο αποτελεί η δημιουργία ενός χαρακτηριστικού περιβάλλοντος-πεδίου προβολής της σύγχρονης πολιτιστικής και καλλιτεχνικής κίνησης του τόπου, που παράλληλα θα καταστήσει το συγκρότημα της Π.Ε.Δ.Α. σημείο αναφοράς υπερτοπικής ακτινοβολίας. Προς την κατεύθυνση αυτή, η πρόταση περιλαμβάνει τη χωροθέτηση του κυλικείου σε άμεση σχέση με την πλατεία και με δυνατότητα αυτόνομης λειτουργίας. Παράλληλα, ο όγκος του κυλικείου περιλαμβάνει και έναν χώρο που θα μπορούσε να φιλοξενήσει πολιτιστική ή και εμπορική χρήση, συμβάλλοντας στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.

Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στη διατήρηση όσον το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού υφιστάμενων δέντρων, καθώς διαπιστώθηκε ότι η παρουσία των μεγάλων ευκαλύπτων αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του τόπου. Ταυτόχρονα, η διατήρηση της υφιστάμενης βλάστησης θα συμβάλει καταλυτικά στη δημιουργία ευνοϊκών περιβαλλοντικών συνθηκών, τόσο για το ίδιο το συγκρότημα όσο και για τους κατοίκους γύρω περιοχών. Τα δέντρα τα οποία απομακρύνονται από τη θέση τους, προτείνεται να μεταφυτευθούν στον γειτονικό χαρακτηρισμένο χώρο πρασίνου.

Η διάστρωση με φυσικό κυβόλιθο και τα απαραίτητα διαζώματα, σύμφωνα με τον σχεδιασμό της πρότασης, θα συμβάλουν τόσο στην ενιαία αντίληψη του χώρου όσο και στην επιτυχή ενσωμάτωση της υφιστάμενης βλάστησης στον νέο σχεδιασμό.

Ο εξοπλισμός του χώρου αποτελείται από σταθερά καθιστικά και φωτιστικούς στύλους, οι οποίοι θα καθιστούν λειτουργικό τον δημόσιο χώρο καθ’όλη τη διάρκεια της μέρας.

Αρχιτέκτονες: Χρυσοβαλάντης Μπασούκος, Γιώργος Νίκας 
Συνεργάτης φωτορεαλιστικών απεικονίσεων: Ηλίας Γεωργακόπουλος
Τόπος: Ελευσίνα
Επιφάνεια: 10.000 τ.μ.
Χρονολογία: Μάρτιος 2018