Γ' βραβείο στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό (εξ' ημισείας)

Η ανέγερση ενός δημοσίου κτιρίου στην πόλη της Ελευσίνας παρέχει μια σειρά από σημαντικές ευκαιρίες για την τόνωση και την υπό προϋποθέσεις αναδιοργάνωση ενός επιβαρυμένου αστικού ιστού λόγω της κακής ποιότητας του κτιριακού αποθέματος, τη ρύπανση λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας, και της έλλειψης ενός λειτουργικού δικτύου ελεύθερων χώρων.

Η θέση του οικοπέδου στην περίμετρο της πόλης που αρχικά θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μειονέκτημα, παρέχει στην πράξη μια σημαντική αφορμή για τη δημιουργία ενός δημοσίου κτιρίου – τοποσήμου, προδιαγράφοντας την εξέλιξη ολόκληρου του δυτικού ορίου του αστικού ιστού της Ελευσίνας και τη δυνητική επανασύνδεσή του με το θαλάσιο μέτωπο.

Συνθετικές κατευθύνσεις

Η πρόταση αξιολογεί θετικά τις ιδιαίτερότητες του οικοπέδου με το κλειστό όριο στο νότο, την απότομη διακοπή του συμπαγούς αστικού ιστού προς τα δυτικά, το άνοιγμα προς το βορρά και την υπερτοπική κυκλοφορία, και φυσικά την κυριάρχη παρουσία του υψηλού πρασίνου σε μεγάλο μέρος της έκτασης του οικοπέδου.

Κεντρική επίδιωξη είναι η ύπαρξη πολλαπλών δυνατοτήτων διελεύσης από την πόλη προς το κτίριο και αντίστροφα, και η συμμετοχή του υπαίθριου χώρου σ΄αυτές ως χώρου θετικού, που συμμετέχει ενεργά και νοηματοδοτεί τη λύση. Σ’αυτή τη λογική, κύρια συνθετική χειρονομία αποτέλεσε η μέγιστη δυνατή οπισθοχώρηση της βασικής κτιριακής μάζας από το βόρειο και ανατολικό άκρο του οικοπέδου και η απόδοση στην πόλη ενός εκτεταμένου υπαίθριου χώρου με ελαφρά κατωφέρεια ως προς την περίμετρο στον οποίο διατηρείται σχεδόν ανέπαφο ένα σημαντικό μέρος της υπάρχουσας υψηλής βλάστησης του οικοπέδου. Πρόκειται για ένα χώρο ανοικτό, δεκτικό, εξώστροφο, ενα χώρο που ανήκει στην πόλη και την καθημερινή της κίνηση, υπονοοώντας τον κοινωνικό, συμμετοχικό, ανθρωποκεντρικό ρόλο του κτιρίου.

Master plan

Το κατέβασμα του κεντρικού υπαίθριου χώρου ως προς την περίμετρο του οικοπέδου τονίζεται και οριοθετείται επιπλέον από το πρανές ήπιας κλίσης που ξεκινάει από την ανατολική περίμετρο, διατρέχει ανοδικά όλη την λύση και κορυφώνεται στο δυτικό όριο του οικοπέδου. Αυτή η ανηφορική διάταξη, αποτελεί και το αρχιτεκτονικό εύρημα της λύσης, μια ισχυρή κορυφογραμμή που συγκροτεί ένα ευκρινές φόντο, σημαίνοντας και οργανώνοντας τον ακατάστατο πολεοδομικό ιστό.

 Άποψη πρανούς εισόδου

Η «διάβρωση» της κτιριακής μάζας από την δυναμική της πόλης τονίζεται ακόμα περισσότερο με τον άξονα διέλευσης που διατρέχει κατά μήκος τον εγκάρσιο άξονα του οικοπέδου στα νότια και το ενοποιεί με τον περιμετρικό δρόμο του σημαντικού Αρχαιολογικού χώρου και το κέντρο της πόλης της Ελευσίνας στα ανατολικά. Στο δυτικό του άκρο ο άξονας αυτός προτείνεται να συνεχιστεί ως μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για τη δυτική σύνδεση της πόλης της Ελευσίνας με τη θάλασσα.

Ο ιδιαίτερος χειρισμός του όγκου του κτιρίου αντιμετωπίζει με σαφήνεια το ζήτημα της ένταξης ενός κτιρίου με αρκετά εκτεταμένο κτιριολογικό πρόγραμμα στην σχετικά χαμηλή κλίμακα ύψους και κάλυψης του γειτνιάζοντος αστικού ιστού.

Ταυτόχρονα, η χρήση του οπλισμένου σκυροδέματος ως βασικό δομικό υλικό του κτιρίου εμπεριέχει μια αντιστικτική σχέση: ένα βαρύ και στατικό υλικό μετατρέπεται σε εύπλαστο εργαλείο που παράγει χώρους ανοιχτούς, διαπερατούς, κινητικούς, σε απόλυτη αρμονία και όχι αντιπαράθεση με τη φύση, παρέχοντας ιδανικές συνθήκες εργασίας σε μια πόλη η ανταπόκριση σε περιβαλλοντικές προκλήσεις είναι μείζον και διαρκές ζητούμενο.

Οι κλειστοί χώροι του κτιρίου διανέμονται σε τρία επίπεδα:

α) ένα βασικό επίπεδο χαμηλότερα από τη στάθμη των περιμετρικών οδών που εκμεταλλεύεται την τοπική κατωφέρεια του εδάφους και έχει ανοιχτό μέτωπο προς το βόρειο όριο με το οποίο συνδέεται μέσω ράμπας.

β) το επίπεδο που αντιστοιχεί στη στάθμη των περιμετρικών οδών και συνδέεται με αυτές από πολλές κατευθύνσεις.

γ) το επίπεδο του α’ ορόφου που καλύπτει μέρος του ισογείου και αντιστοιχεί στη συμβολική κορύφωση της κτιριακής μάζας.

Σε όλα τα επίπεδα του κτιρίου διατάσσονται οι προβλεπόμενοι από το κτιριολογικό πρόγραμμα χώροι εργασίας που στο σύνολο τους έχουν άμεση οπτική επαφή με το φυσικό φως και την εκτεταμένη βλάστηση, ακόμα και στο επίπεδο του υπογείου.

Η κεντρική είσοδος του κτιρίου βρίσκεται στο επίπεδο 0.00 από τους βασικούς άξονες της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου και νότια από την οδό Γκιόκα. Το επίπεδο του υπογείου είναι επιπλέον προσβάσιμο από δυο αντιδιαμετρικά σημεία (ΒΑ & ΝΑ).

Αξονομετρική τομή 

Άποψη δημόσιου περάσματος

Το αμφιθέατρο – χώρος πολλαπλών χρήσεων – βρίσκεται κάτω από το επίπεδο του πρανούς, με βασική πρόσβαση από το επίπεδο του υπογείου.

Είσοδος αμφιθεάτρου 

Οι βασικές συνθετικές επιλογές τοποθέτησης της κτιριακής μάζας σε σχέση με το φυσικό έδαφος και την πυκνή υπάρχουσα βλάστηση συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση των ενεργειακών αναγκών του κτιρίου για θέρμανση και κλιματισμό, κυρίως στους υπάσκαφους χώρους που παρουσιάζουν μικρότερες θερμοκρασιακές μεταβολές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Η παθητική ηλιοπροστασία του κτιρίου στο νότιο προσανατολισμό γίνεται με φυσικό τρόπο λόγω την διατήρησης των υψηλών δέντρων στο νότιο όριο του οικοπέδου, και ενισχύεται με ελαφρά δικτυωτά πλέγματα-πετάσματα ηλιοπροστασίας που δεν εμποδίζουν την οπτική επαφή.

Στοιχεία έργου

Αρχιτεκτονική Μελέτη:
Γιάννης Φραγκάκης, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Παναγιώτης Χόνδρος, Φοιτητής Αρχιτεκτονικής Ε.Μ.Π.
Λαμπρίνα Λύρου, Φοιτήτρια Αρχιτεκτονικής Ε.Μ.Π.
Σύμβουλος: Μαρία Παπαναστασίου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις: Γιάννης Φραγκάκης, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Αγωνοθέτης: Περιφέρεια Αττικής
Χρόνος μελέτης: 2018