2ο Βραβείο στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό για τη “Δημιουργία Χώρου Εγκαταστάσεων Κοινής Ωφέλειας στο Ο.Τ. που περικλείεται από τις οδούς Αλοννήσου- Μυκόνου- Άνδρου- Σιδηροκάστρου (πρώην Στάβλοι Παπάφη)” στη Θεσσαλονίκη.

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
Το πρόβλημα του σχεδιασμού τού συγκροτήματος χρήσεων κοινής ωφέλειας, συνδέεται με εκείνο της χωρικής επίλυσης του τόπου των ΚΟΙΝΩΝ στην περιοχή μελέτης, αλλά και στο ευρύτερο πλαίσιο αναζήτησης τυπολογικών αναφορών δημόσιων χώρων της σύγχρονης πόλης.  

Η πρόταση χρησιμοποιεί ως δάνειο την τυπολογία της Ρωμαϊκής Αγοράς (Forum) ως εργαλείο ανασύστασης του κοινωνικού χώρου με όρους «Θεατρικότητας», σε άμεση αντίστιξη με την επικρατούσα κυρίαρχη «Λειτουργικότητα» κατά την οποία ο δημόσιος χώρος παρουσιάζεται κυρίως ως χώρος διέλευσης χωρίς συνοχή και ταυτότητα.

«Ο Βιτρούβιος συνπαραθέτει το Forum σε ένα κεφάλαιο μαζί με τη Βασιλική. Στο ίδιο δε βιβλίο (1.V.) ακολουθεί ακόμη η εξέταση των θεάτρων, των παλαιστρών, των κυκλικών στίβων και των θερμών – όλα δημόσιοι χώροι συγκεντρώσεων στο ύπαιθρο, λίγο πολλοί διαμορφωμένοι ως αρχιτεκτονικά έργα» (CamilloSitte, “Η Πολεοδομία Σύμφωνα με τις Καλλιτεχνικές της Αρχές»). Η διαπίστωση του C. Sitte για την ταυτότητα του χώρου των κοινών συνδέεται με εκείνη της ανάδυσης του δημόσιου βίου με όρους υπαίθριας παράστασης, στην οποία και προσαρμόζεται η αρχιτεκτονική τυπολογία. 

Συνεχίζοντας παρατηρεί: «Τι άλλο μετά από αυτή την περιγραφή είναι το Forum, παρά ένα είδος θεάτρου… Ποια θα πρέπει να ήταν η αίσθηση αυτής της πλατείας: Πιθανότατα αυτή μιας μεγάλης αίθουσας συναυλιών με γαλαρία, αλλά χωρίς οροφή, αυτή μιας υπαίθριας αίθουσας συγκεντρώσεων… κοντολογής το Forum είναι για όλη την πόλη ό,τι το Atrium για τη μεμονωμένη κατοικία… ».

Η περιγραφή εισάγει το στοιχείο της ΠΕΡΙΚΛΕΙΣΗΣ ως την αναγκαία συνθήκη ανάδυσης της δημόσιας σφαίρας με όρους θεατρικότητας, κατά την οποία ο κοινωνικός χώρος παρουσιάζεται ως ΥΠΑΙΘΡΙΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ. 

Η αμφισημία τού προσδιορισμού του χώρου με όρους εσωτερικότητας – εξωτερικότητας του Ρωμαϊκού Forum, επιτυγχάνεται με τη μερική περίκλειση του κενού δημόσιου χώρου, ο οποίος παρουσιάζει κοινές ιδιότητες με ένα ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΔΩΜΑΤΙΟ εισάγοντας ταυτόχρονα τον όρο της οικειότητας ως ενεργό στοιχείο της ταυτότητας του τόπου. 

Με τον τρόπο αυτό, το στοιχείο της περίκλεισης αποσυνδέεται από εκείνο της προσβασιμότητας –τα υπαίθρια δωμάτια δεν αποτελούν μια αρχιτεκτονική της απομόνωσης, αλλά προσφέρουν στον δημόσιο χώρο το απαραίτητο αίσθημα προστασίας και οικειότητας για την ανάδυση των κοινωνικών λειτουργιών. 

Ακολουθώντας την τυπολογία, η χωρική διάρθρωση του συγκροτήματος διαμορφώνεται με την ομαδοποίηση των επιμέρους λειτουργιών (ΜΑΘΗΣΗ, ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ), κατασκευάζοντας ένα συνδεόμενο σύνολο 5 διαδοχικών ΥΠΑΙΘΡΙΩΝ ΔΩΜΑΤΙΩΝ (FORA), τα οποία αποτελούν τον κεντρικό άξονα διαπραγμάτευσης του αρχιτεκτονικού προβλήματος. 

ΚΛΙΜΑΚΑ
Η τυπολογική αναφορά, εγγενής στην πόλη της Θεσσαλονίκης (η πόλη χαρακτηρίζεται από τη ρωμαϊκή – βυζαντινή ιστορία της), μετασχηματίζει τον δημόσιο χώρο με την εισαγωγή της χαμηλής κλίμακας, που διαφοροποιείται από τις πολυώροφες πολυκατοικίες της περιοχής. Με τη δημιουργία εσωτερικών υποβαθμισμένων τεχνητών σταθμών, τα διαμορφωμένα αίθρια παρέχουν τη δυνατότητα για την ανάπτυξη του απαιτητικού λειτουργικού προγράμματος, διασφαλίζοντας την ήπια παρουσία του κτηριακού όγκου. Πλέον το συγκρότημα χαρακτηρίζεται από την ήρεμη οριζόντια διάταξή του, σε αντίθεση με την έντονη ανάπτυξη καθ’ ύψος της υπάρχουσας πόλης.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ – ΚΙΝΗΣΗ
Κομβικό σημείο της λύσης αποτελεί το διαμπερές κεντρικό αίθριο (FORUM SOCIALIS), το οποίο ενώνει τις οδούς Αλοννήσου και Άνδρου εξασφαλίζοντας τη διαμπερή κίνηση στο κτήριο. Παράλληλα, εξασφαλίζει την πρόσβαση στο σύνολο των κοινωνικών λειτουργιών (βιβλιοθήκη, γυμναστήριο, χώρος μνήμης, γραφεία, κ.η.φ.η, κ.ε.π, κοινοτικό ιατρείο, χώρος φιλοξενίας), ενώ συνδέεται με εσωτερικές διαμήκεις στοές με το αίθριο του πολιτισμού (FORUM CULTURAE), το αίθριο της μάθησης (FORUM EDUCATIONEM), τον πεζόδρομο και την παιδική χαρά. 

Με τον τρόπο αυτό τα υπαίθρια δωμάτια – αίθρια διασφαλίζουν την ταυτόχρονη λειτουργική συνύπαρξη του σύνθετου και πολλές φορές μη συμβατού λειτουργικού προγράμματος στον υπαίθριο χώρο.

Πρόγραμμα: Εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας
Μέγεθος: 8,170 μ²
Έτος: 2019
Τόπος: Θεσσαλονίκη
Αρχιτέκτονες: Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος, Γεωργία Συριοπούλου
Συνεργάτες: Γιάννης Αϊβατζίδης (φοιτητής αρχιτεκτονικής)
Στατική μελέτη: Μαρίνος Καττής
Μηχανολογική μελέτη: Μαρία Μαγείρου