Στα πλαίσια της αναγόρευσης της πόλης της Ελευσίνας σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021, το αρχιτεκτονικό γραφείο Constantine Bouras Studio ανέλαβε και εκπόνησε, για λογαριασμό της Τεχνικής Εταιρίας ΑΣΠΡΟΦΟΣ, την αρχιτεκτονική μελέτη για την αποκατάσταση και λειτουργική ενοποίηση δύο διατηρητέων βιομηχανικών κτηρίων του πρώην εργοστασίου χρωμάτων ΙΡΙΣ, για τη δημιουργία ενός πολιτιστικού κέντρου πολλαπλών χρήσεων.Με την επανάχρηση των κτηρίων της πρώην βιομηχανίας ΙΡΙΣ δημιουργείται ένας πολυχώρος για χρήσεις θεάτρου, κινηματογράφου, μουσικής, συνεδρίων, εκθέσεων και καλλιτεχνικών δρώμενων, ενώ τμήμα του φιλοξενεί το Μουσείο Αισχύλου. Η δημιουργία του πολιτιστικού κέντρου ΙΡΙΣ θα συμβάλλει στην ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης και την βιώσιμη ανάπτυξή της. Τα χαρακτηρισμένα ως μνημεία κτήρια και η καμινάδα του παλαιού εργοστασίου αποτελούν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα δείγματα μεσοπολεμικής βιομηχανικής αρχιτεκτονικής και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη βιομηχανική ιστορία της περιοχής της Ελευσίνας και τη μνήμη των κατοίκων της.

Ο σχεδιασμός αποκατάστασης διέπεται απο σεβασμό στο μνημείο, καθιστώντας την αρχιτεκτονική επέμβαση ανά πάσα στιγμή αναστρέψιμη. Στο ανατολικό κλίτος του Κτηρίου 1 τοποθετείται Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων ως ένας όγκος που δεν αγγίζει το υπάρχον βιομηχανικό κέλυφος, αλλά στέκεται πανταχόθεν ελεύθερος στο χώρο. Η αίθουσα ως κιβώτιο παραπέμπει στα containers που απαντώνται σε διάφορα σημεία της περιοχής της Ελευσίνας - αποτελώντας έτσι μια σαφή αναφορά στο βιομηχανικό χαρακτήρα της πόλης. Η ημιδιαφάνεια της επιδερμίδας του κιβωτίου επιτρέπει την έμμεση προβολή των δρώμενων απο το εσωτερικό της αίθουσας στον υπόλοιπο χώρο.

Στο δυτικό κλίτος του Κτηρίου 1 χωροθετείται ο εκθεσιακός  χώρος, με ελεύθερη κάτοψη ώστε να μπορεί να υπάρχει ευελιξία στην οργάνωση περιοδικών εκθέσεων, με πανέλα, προθήκες, βάθρα, εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας, αλλά και ως συνέχεια της Αίθουσας Πολλαπλών Χρήσεων όταν αυτή εκτονώνεται έξω απο το κιβώτιο της. Τμήμα του χώρου φιλοξενεί τη μόνιμη ψηφιακή έκθεση του Μουσείου Αισχύλου που αναπτύσσεται ως μια επιμήκης προθήκη ημικυκλικής διατομής, η οποία αποτελεί αναφορά στην κάτοψη του αρχαίου θεάτρου, σημαντικότατος εκπρόσωπος του οποίου είναι ο Ελευσίνιος τραγικός ποιητής Αισχύλος.

Σαν ένας σύγχρονος καθεδρικός, ο χώρος του Κτηρίου 1 αφήνεται ελεύθερος καθ’ύψος, ώστε να είναι απρόσκοπτα ορατή η θολωτή στέγαση και τα κατασκευασμένα από οπλισμένο εμφανές σκυρόδεμα δομικά στοιχεία. Η κεντρική φέρουσα κιονοστοιχία οριοθετεί νοητά τους δύο προγραμματικούς χώρους, αλλά ταυτόχρονα ενισχύει τη διαφάνεια, τη ροή και την οσμωτική λειτουργία των επιμέρους χώρων. Η θεατρικότητα του χώρου ενισχύεται από τα φωτιστικά τα οποία κρέμονται από τα κεντρικά εγκάρσια δοκάρια.

Στο Κτήριο 2, χωροθετείται κεντρικά το αναψυκτήριο, με εσωτερικό εξώστη, αξιοποιώντας έτσι το διπλό ύψος από τη μορφολογία της υπάρχουσας επικλινούς στέγης. Ο εξώστης και η σκάλα που οδηγεί σε αυτόν είναι μεταλλικές κατασκευές, οι οποίες – κατα τη γενικότερη φιλοσοφία της αποκατάστασης - δεν επιβαρύνουν τον φέροντα οργανισμό του υπάρχοντος βιομηχανικού κελύφους, αλλά είναι αυτοφερόμενες. Στο βόρειο τμήμα στεγάζονται οι χώροι υγιεινής κοινού και στο νότιο τμήμα τα καμαρίνια των καλλιτεχνών και τα γραφεία προσωπικού.

Ένας γυάλινος διάδρομος συνδέει συνθετικά και λειτουργικά τα Κτήρια 1 και 2 και οδηγεί στον υπαίθριο χώρο που συμπληρώνει το κτηριακό σύνολο. Ο διάδρομος διευκολύνει τις χωρικές ροές και κινήσεις, αλλά καθίσταται και ένας ευέλικτος προγραμματικά χώρος. Ο εξωτερικός χώρος που δημιουργείται ανάμεσα στα Κτήρια 1 και 2 διαμορφώνεται ως υπαίθριο καθιστικό, στο οποίο θα μπορεί να εκτονωθεί το αναψυκτήριο κατα τις περιόδους της καλοκαιρίας και το οποίο γενικά θα μπορεί να χρησιμοποιήθει ως δημόσιος καθιστικός χώρος.

Αρχιτεκτονική Μελέτη: Κωνσταντίνος Μπούρας Στατική Μελέτη: ΑΣΠΡΟΦΟΣ Τεχνική Εταιρεία

Μελέτη Εγκαταστάσεων: ΑΡΧΙΚΑΤ Κατασκευές