Το έργο προκρίθηκε στον διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό – World Architecture Festival στην κατηγορία House-Future Project. Θα παρουσιαστεί στη Λισαβόνα τον Δεκέμβριο του 2021.

Το οικόπεδο βρίσκεται στον οικισμό της Μεσαριάς, στη Σαντορίνη. Είναι προσανατολισμένο στον άξονα Βορρά-Νότου και κοιτάζει προς τη θάλασσα, όπου ανατολικά διακρίνεται η Ανάφη. Στα νότια βλέπει τον οχυρό οικισμό του Πύργου. Οι κλιματικές συνθήκες είναι οι τυπικές των Κυκλάδων, δηλαδή σχετικά ήπιες συνθήκες τον χειμώνα και το καλοκαίρι, με υψηλή υγρασία και ισχυρούς ανέμους.

Το κλίμα αυτό, μαζί με την πολυτάραχη ιστορία του νησιού, τις πειρατικές επιδρομές, τις λατινογενείς επιρροές και ιδιαίτερα την ηφαιστειογενή γεωμορφολογία του, διαμόρφωσαν την τοπική αρχιτεκτονική, η οποία, συγκριτικά με τη γνώριμη νησιώτικη αρχιτεκτονική του Αιγαίου, θεωρείται ιδιαίτερη. Μετά τους σεισμούς του 1958, η ανοικοδόμηση της Σαντορίνης κατευθύνθηκε από την πολιτεία και επηρεάστηκε από αρχές του μοντέρνου κινήματος. Η μαζική αρχιτεκτονική που ακολούθησε, αλλοίωσε τον χαρακτήρα της τοπικής αρχιτεκτονικής, φαινόμενο το οποίο συνεχίζεται εκθετικά μέχρι και σήμερα. 

Κεντρικός στόχος του σχεδιασμού για το συγκεκριμένο έργο ήταν να ενταχθεί το κτήριο στο άμεσο αλλά και ευρύτερο περιβάλλον της αρχιτεκτονικής του νησιού. Στο οικόπεδο υπήρχαν ερείπια από μια οικία, ένα πηγάδι και η σκάλα της εισόδου προς την αυλή, στοιχεία τα οποία εντάχθηκαν κατά το δυνατόν στον νέο σχεδιασμό. Οι πέτρες που υπήρχαν διάσπαρτες θα χρησιμοποιούνταν ως πρώτη ύλη στο νέο κτίσμα. Αποφεύγοντας τον σχεδιασμό νέων μορφών, έγινε μια προσπάθεια ανασύνθεσης στοιχείων μέσα από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Σαντορίνης με έναν αφαιρετικό τρόπο. Ακολουθείται η παραδοσιακή τυπολογία λειτουργικά και μορφολογικά, ενώ η καθ’ ύψος ανάπτυξη του κτηρίου μάς παραπέμπει σε φόρμες από την αρχιτεκτονική των οχυρών οικισμών της Σαντορίνης. 

Η Μεσαριά είναι ένας από τους χαρακτηριστικούς και πυκνά δομημένους οικισμούς της Σαντορίνης, με αρκετά υπόσκαφα και ημιυπόσκαφα κτίρια. Κυριαρχεί η κλασική λαϊκή κατοικία, με τη στενόμακρη ανάπτυξη των χώρων στο εσωτερικό της. Δεν λείπουν όμως και τα αρχοντικά σπίτια με την πολυεπίπεδη ανάπτυξη. 

Το έργο αποτελείται από δύο κατοικίες, μία στη βορειοανατολική πλευρά του οικοπέδου και μία στη νοτιοανατολική, με ανεξάρτητη πρόσβαση από τον δημοτικό δρόμο. Διαρθρώνονται σε τρία επίπεδα και έχουν παρόμοια διαμόρφωση στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο. Ακολουθούν την εσωτερική διαρρύθμιση του παραδοσιακού Σαντορινιού σπιτιού, με τους μακρόστενους χώρους και το μεγάλο βάθος. Προς την αυλή βρίσκονται οι χώροι διημέρευσης, ενώ πίσω βρίσκονται τα υπνοδωμάτια. Διαχωρίζονται μεταξύ τους με έναν τοίχο που έχει περίπου τα ίδια ανοίγματα με την όψη του κτηρίου. Ο φωτισμός και ο αερισμός των πίσω χώρων γίνεται έμμεσα. Τα ανοίγματα, σύμφωνα με τα πρότυπα της Σαντορίνης, είναι μικρά, έτσι ώστε το εσώτερο κέλυφος να μην επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες και να διατηρεί, όσο το δυνατόν, σταθερές θερμοκρασίες. Στους χώρους διημέρευσης, εκτός από την κουζίνα και τον χώρο εστίασης, βρίσκεται και η εσωτερική σκάλα που οδηγεί στον πάνω όροφο. Αυτός ακολουθεί την ίδια διαμόρφωση με το ισόγειο, χωρίς όμως την κουζίνα και τον χώρο εστίασης. 

Πάνω από τα κύρια υπνοδωμάτια στον όροφο υπάρχουν εσωτερικοί εξώστες με θολωτή στέγαση. Λόγω της έλλειψης ξυλείας και των υδραυλικών, χαρακτηριστικών των υλικών που προσφέρει το ηφαιστειογενές έδαφος, ο θόλος είναι η βασική στέγαση κάθε τυπολογίας στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Σαντορίνης, τόσο στα υπόσκαφα όσο και στις υπόλοιπες κατασκευές.  

Οι χώροι που βρίσκονται στο υπόγειο είναι ίσως από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της κατασκευής. Στη βορειοανατολική κατοικία, η προϋπάρχουσα καμάρα μετατρέπεται σε χώρο στάθμευσης και οδηγεί στους υπόγειους βοηθητικούς χώρους τού κτηρίου. Ο υπόγειος χώρος της δεύτερης κατοικίας διαρθρώνεται από μια συστάδα από προϋπάρχοντα υπόσκαφα, τα οποία έχουν ενοποιηθεί με την παλιά στέρνα, έτσι ώστε να προκύψει ένας ενιαίος χώρος. Σε τμήμα του χώρου αυτού  κατασκευάζεται μια μικρή πισίνα. Ο φωτισμός επιτυγχάνεται από την οροφή με την αξιοποίηση του στομίου της στέρνας. 

Η προϋπάρχουσα μαύρη και κόκκινη ηφαιστειακή πέτρα χρησιμοποιήθηκε σε όλη την κατασκευή. Ποζολανικά υλικά επιλέχθηκαν ως αντικαταστάτες τής θηραϊκής γης. Η τελική επίστρωση σε όλο το εσωτερικό του κτιρίου, καθώς και στα χτιστά έπιπλα, γίνεται με ποζολανικά μίγματα με βάση τον ασβέστη, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια καθαρή ατμόσφαιρα με αίσθηση συνέχειας στο εσωτερικό. Ξύλο χρησιμοποιήθηκε στα κουφώματα και στην πέργκολα.

Το κτίριο είναι σχεδιασμένο για να δώσει την εντύπωση ότι αναδύεται από τη γη και ενώνονται αβίαστα με τον περίγυρό του. Τα πολλαπλά επίπεδά του θυμίζουν την κλασσική δομή των όγκων στο νησί, όπου η οροφή ενός χώρου είναι υπαίθριος χώρος για τον υπερκείμενο. Η καθ΄ ύψος ανάπτυξη, η διαδοχή ανοιχτών και κλειστών χώρων, οι θόλοι, τα πέτρινα στηθαία, παραπέμπουν στην αρχιτεκτονική των οχυρών οικισμών της Σαντορίνης. Στο εσωτερικό, οι καμπυλωτές απολήξεις των αρχιτεκτονικών στοιχείων μαζί με τα λευκά υλικά που αντανακλούν το φως, ενοποιούν τους χώρους και δίνουν την αίσθηση της συνέχειας. Στο υπόγειο, το ελάχιστο φυσικό φως από την οροφή και ο τεχνητός φωτισμός αναδεικνύουν την οργανική γεωμετρία των σπηλιών και δημιουργούν μια γαλήνια, οιονεί μυστική ατμόσφαιρα. 

Το έργο προκρίθηκε στον διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό – World Architecture Festival στην κατηγορία House-Future Project. Θα παρουσιαστεί στη Λισαβόνα τον Δεκέμβριο του 2021.

Κατοικία στη Σαντορίνη
Θέση έργου: Μεσαριά, Σαντορίνη
Αρχιτέκτονες: Β. Μπασκόζος, Ν. Μπασκόζος
Συνεργάτες Αρχιτέκτονες: Α. Φωτοπούλου, Ζ. Καλλιάνου, Κ. Oυζούνη
Στατική μελέτη: Ν. Τσαγκαρλής
Ηλεκτρομηχανολογική μελέτη: Μ.Κ.Α Γ. Μάργαρης – Ν. Κοζορόνης 

The project is shortlisted in the World Architecture Festival / House-Future Project category. It will be presented in Lisbon, December 2021.
House in Santorini (new in old)

The project is located in Mesaria, on the island of Santorini. Located on a slope, the plot offers an uninterrupted view towards Anafi Island, the settlement of Pyrgos and the Aegean Archipelago.  The climatic conditions are typical to the Cycladic islands, mild winters and summers, high humidity and heavy winds on winter.

What renders Santorenean architecture unique and different from the average Cycladic vernacular architecture is the volcanic territory and the means of habitation that it generates. After the destructive earthquakes of 1958, the reconstruction of several villages and the addition of new public buildings was a dynamic combination of local architecture with the language of the modern movement.  During the following decades Santorini was extensively build due to the growing demands of tourism, a phenomenon which had a negative effect on the unique character of the landscape of local architecture.  

Building a new structure in Santorini came with its own challenges. Our goal was to incorporate the building into the existing scenery whose shape, size and form is very particular; for this purpose, we avoided designing modern forms but instead we focused on the composition of the existing traditional typologies. Reflecting on those forms and translating them into abstract architectural elements gave us a pallet to work with. 

We used the typical layout of a local residence as a unit for each space. On the outside the building appears as a compound of smaller volumes, with small openings (for protection against heat and strong winds), traditional Santorinean vaulted roofs, staircases, and terraces surrounded by stone guardrails, referencing the old fortified settlements. Ruins of a former structure were found on site, such as an arch, a cistern, a well and stones all of which we integrated into the current design.

The project is consisted of two semi-detached houses. The main entrance to the houses is through the old municipal street. A four-piece ladder, on the north side, leads to the ground level yard of the first house and an old preserved stone staircase on the east side leads to the yard of the second house.

The two houses are developed in a similar layout on the ground and first floor. Inspired by plans of a traditional Santorinean house, the ground floor is quite narrow and deep.  The living areas are at the front side of the house and the bedroom is at the back. A small kitchen is tucked at the side of the main living space, along with the dining area and the staircase. The two rooms are divided by a wall which looks like a replication of the façade. It has the same openings, allowing the back bedroom to be indirectly illuminated and ventilated by the front. It is a typical artifice in Cycladic architecture for protection against the climatic conditions, which helps to preserve the same temperature throughout the year. The first floor follows the same design, with the slight difference that there is no kitchen and dining area but instead a small private terrace.

Some of the most interesting elements of the structure appear on the excavated underground levels. The old preserved stone arch is an entrance to the residence on the north side of the plot. It creates a private parking space which leads to the ancillary spaces of the house. The underground level of the second house unfolds through a group of preserved old caves and completes its route on a small private pool, at the same spot where the old water storage used to be. The well of the ground floor is converted into a skylight for the pool.

Santorini is defined by simplicity and the adaptability of its buildings. In our design, local materials, such as black and red igneous rocks and chunks of pumice were used in order to adapt to the environment. Pozzolanic materials were selected as a natural alternative to “aspa” (or theranian earth), which is used in traditional vaulted structures. Walls and built-in furniture are covered in white pozzolanic material to create a pure and clean atmosphere, and to ensure the sense of continuity of the interior. As timber is scarce in Santorini we only used it for the openings and pergola. 

The building is designed to give the impression that it emerges from the land itself and blends seamlessly with its surroundings. The structure of the multiple levels is reminiscent of local settlements where the ceilings of the houses bellow also serve as terraces for the houses above. Smooth edges and organic forms of the inside spaces, along with the whitewashed materials, create a continuous form that reflects the light and unifies the different architectural elements. The shadowy caves, on the underground level, create a different scenery compared to the upper floors. The light well illuminates the pool, while various artificial lights give prominence to the organic geometries developed in the caves, creating a slightly mystical and serene atmosphere.

Location: Mesaria, Santorini
Architects: V. Baskozos, N. Baskozos
Design Team:A. Fotopoulou, Z. Kallianou, K. Ouzouni
Civil Engineer:N. Tsagkarlis
MEP design:M.K.A. G. Margaris – V. Kozoronis