Συμμετοχή στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό "Κέντρο Αποτέφρωσης νέκρων και οστών" στην Πάτρα

Κεντρική ιδέα
Το ΚΑΝ, κέντρο αποτέφρωσης νεκρών και οστών, αποτελεί ένα πρωτοποριακό έργο για τα ελληνικά δεδομένα, μια κοινωνία με βαθιά ριζωμένες παραδόσεις, ήθη και έθιμα. Το νέο αυτό κτίριο καλείται να συγκεράσει διαφορετικές κουλτούρες κάτω από μια στέγη, με ένα κοινό σκοπό, τη μετουσίωση των νεκρών σε υλικό και πνευματικό επίπεδο. Δεν έχει θρησκευτικό χαρακτήρα αλλά τελετουργικό, εδραιώνοντας ένα νέο ισχυρό τοπόσημο για την Πάτρα.

Βασικό ζήτημα που μας απασχόλησε ήταν η δυνατότητα οικειοποίησης του χώρου που θα προκύψει από τον σχεδιασμό, και θα καταστήσει το νέο κέντρο ΚΑΝ σε χώρο τελετής, ενθύμησης και περίσκεψης. Ένα κτίριο με μονολιθική μορφή και υλικά που θα συμπλέουν με τη δυναμική λειτουργία του, και συνολικά θα αποπνέει μία αίσθηση γαλήνης και εσωτερικότητας για τους επισκέπτες, ενώ παράλληλα θα αποτελεί και χώρο βιομηχανικής χρήσης.

Η κεντρική ιδέα της παρούσας πρότασης για το νέο κτίριο αποτέφρωσης νεκρών και οστών είναι η μορφή μιας σπείρας που εδρεύει στο κέντρο του χώρου. Ένα σύμβολο ισχυρό σε μορφή και νόημα, που έχει χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες από διάφορους πολιτισμούς, κυριαρχεί στη φύση και δίνει την αίσθηση ενός σχήματος χωρίς αρχή και τέλος.

Η σπείρα αποτελεί ένα σχήμα με ρυθμό κι ένταση, ενώ συγχρόνως παράγει μια αίσθηση ηρεμίας μέσω της ομαλής μεταβολής του σχήματός της και της ρευστότητας των χώρων που δημιουργεί. Συνδυάζει το σχήμα ενός κύκλου και τη Δυναμική κίνησή του, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και έναν ισχυρό συμβολισμό για τον χρόνο. Έτσι έχουμε τοποθετήσει στο κέντρο του οικοπέδου μια σπείρα μέσα σε ένα απλό, κυβικό κτίριο, η οποία στροβιλίζεται και αναπτύσσεται γραμμικά ως την οροφή, την οποία και μετατρέπει σε κεκλιμένη στέγη, υπερισχύοντας τελικά στον χώρο. Στο εσωτερικό της σπείρας τοποθετείται η αίθουσα τελετών, ένας χώρος με έντονο συναισθηματικό και σημασιολογικό χαρακτήρα, ένας αμιγώς πνευματικός χώρος, το κυκλικό σχήμα του οποίου ενισχύει την αίσθηση εσωστρέφειας και προστασίας, εξομαλύνοντας τη συγκέντρωση των αγαπημένων προσώπων για την τίμηση, την ενθύμηση και τον τελικό αποχωρισμό του θανόντος. Κατά την είσοδο στην αίθουσα, μέσω της σπείρας, ο επισκέπτης βιώνει την αίσθηση της σταδιακής εισαγωγής σε μια βαθύτερη συναισθηματική κατάσταση, αυτή της απομόνωσης και της περισυλλογής. Το φως που εισέρχεται στην αίθουσα από την σπειροειδή οροφή αλλά και από τους διακοπτόμενους τοίχους, ενισχύει την τελετουργική ατμόσφαιρα και αποτυπώνει μέσω των εναλλαγών του το πέρασμα του χρόνου στον χώρο.

Το κτίριο
Το κτίριο που θα φιλοξενήσει το νέο κέντρο ΚΑΝ έχει μια απλή κυβική μορφή που ακολουθεί έναν ορθογωνικό κάνναβο 10*10μ, με τη σπείρα να αποτελεί το κέντρο βάρους της σύνθεσης.

Το κτίριο οργανώνεται σε δύο τομείς, τον ανατολικό με χώρους για το κοινό, την είσοδο, υποδοχή, καφέ, γραφεία και βοηθητικούς χώρους, και τον δυτικό τομέα με τους χώρους αποτέφρωσης, τις αίθουσες συντήρησης, εργαστηρίων και τεφροφυλάκιου. Η αίθουσα τελετών εσωτερικά της σπείρας συνδέεται οπτικά με την αίθουσα αποτέφρωσης, με σκοπό την άμεση επικοινωνία των δυο χώρων και την παράδοση του φέρετρου στις φλόγες κατά τον επίλογο της τελετής. Η είσοδος για τον ανατολικό πιο δημόσιο τομέα γίνεται από ανατολικά, και για τον δυτικό αντίστοιχα, παρέχοντας διακριτική μετάβαση ανάμεσα στις δύο χρήσεις πένθους-εργασίας. Το κτίριο παρουσιάζει επαναλαμβανόμενα ανοίγματα σε άνισες αποστάσεις που αυξομειώνονται σε μήκος, δημιουργώντας ρυθμικές όψεις και ένα ενδιαφέρον παιχνίδισμα φωτός-σκιάς στο εσωτερικό του. Τον ρυθμό αυτό ακολουθούν και οι συμπαγείς τοίχοι και η περίστυλη αυλή εισόδου, οι οποίοι παρουσιάζουν κατακόρυφες εγκοπές στο υλικό επίστρωσής τους.

Υπαίθριοι χώροι
Βασικό μέλημα στον σχεδιασμό του υπαίθριου χώρου είναι να δημιουργηθούν χώροι με μία διαβάθμιση ιδιωτικότητας, με παράλληλη διαφοροποίηση ύφους, παρέχοντας χώρους τόσο για συγκέντρωση όσο και για απομόνωση και περισυλλογή. Η ήπια εναλλαγή του χαρακτήρα του υπαίθριου χώρου εκφράζεται ως μια συνέχεια του σπειροειδούς σχήματος, που εκτονώνεται προς τα έξω. Η σπειροειδής διαδρομή ορίζει ένα μονοπάτι που διατρέχει τον υπαίθριο χώρο, και αναπτύσσεται σε έναν μεγάλο περίπατο με εναλλαγές στη σκίαση και στην πυκνότητα και το ύψος της φύτευσης.

Διαμορφώνεται μια πλατεία υποδοχής μπροστά από το κτίριο, στεγασμένη και περίστυλη, με κολόνες που εναλλάσσουν το πλάτος του και την απόσταση μεταξύ τους, ακολουθώντας τον ίδιο ρυθμό των ανοιγμάτων. Η πλατεία προσφέρει έναν ατμοσφαιρικό χώρο, θεατρικού σχεδόν χαρακτήρα, που πλαισιώνει αλλά και σηματοδοτεί την είσοδο στο κτίριο και εξυπηρετεί την άνετη συγκέντρωση του κοινού κατά την έναρξη και λήξη των τελετών. Στα νότια του κτηρίου δημιουργούνται τρεις χώροι ενθύμησης, που παράγονται και συντίθενται από τον κάναβο του κτηρίου, και έτσι έχουμε τρεις τετράγωνες περιοχές 10*10μ, που η κάθε μια έχει διαφορετικό ύφος και συγκεκριμένο χαρακτήρα, και λειτουργούν ως μνημειακές αναφορές στο εσωτερικό του ΚΑΝ. Έχουμε την πλατεία με τις τριανταφυλλιές, που είναι σκιασμένη με πέργκολα και έχει περιμετρικά καθίσματα, προσφέροντας τη δυνατότητα συγκέντρωσης σε μικρές ομάδες. Η πλατεία νερού συνδέεται άμεσα με το κτίριο μέσω της εσοχής τύπου αίθριου, και εξυπηρετεί υπαίθριες τελετές με μεγάλες συγκεντρώσεις κοινού, ενώ το στοιχείο του νερού δρα θεραπευτικά για την ανάκτηση της ηρεμίας των συγγενικών προσώπων. Πρόκειται για μία πλωτή αυλή, φαινομενικά τουλάχιστον αφού γύρω γύρω ρέει νερό, και η ένωση με το κτίριο γίνεται μέσω ενός πλωτού διαδρόμου. Τέλος, έχουμε την πλατεία με την άμμο και την πλατεία της ελιάς στα βόρεια με έναν πιο εσωστρεφή χαρακτήρα, που προσφέρουν τη δυνατότητα ατομικής απομόνωσης και ενθύμησης.

Διαγωνισμός: Κέντρο Αποτέφρωσης νέκρων και οστών
Περιοχή: Πάτρα
Έτος: 2019

Αρχιτεκτονικό γραφείο: alias architects, E. M. Buchholz – A. P. Liakopoulos
Ομάδα μελέτης: Edith Buchholz Διπλ. Αρχιτέκτων Μηχανικός, Άρης Λιακόπουλος Διπλ. Αρχιτέκτων Μηχανικός, Μαρία Καλογεράκη Διπλ. Αρχιτέκτων Μηχανικός
Βιοκλιματικός Σχεδιασμός: alias architects
Στατική Μελέτη: alias architects
Εμβαδόν κτιρίου: 1242,36 τ.μ.
Εμβαδόν οικοπέδου: 2.789 τ.μ.
Όροφοι: 1