Συμμετoχή στov Αρχιτεκτovικό Διαγωvισμό για τηv Αvέγερση τoυ Κτιρίoυ Τεχvώv «Δ. Δασκαλόπoυλoς»

Η πρότασή μας για το Κτίριο Τεχνών Δ. Δασκαλόπουλος στον χώρο του Κολλεγίου Αθηνών, αποβλέπει στη δημιουργία ενός συνόλου εκπαιδευτικών, καλλιτεχνικών και κοινωνικών-ψυχαγωγικών λειτουργιών που συν-εργάζονται και συν-διαλέγονται. Πρόκειται, δηλαδή, για μία σύγχρονη –από άποψη αισθητική, λειτουργική, κατασκευαστική– παιδαγωγική κοινότητα με ισχυρό αρχιτεκτονικό ίχνος και αναγνωρίσιμη ταυτότητα, που προσβλέπει στο να συμβάλει με την παρουσία του στην ευρύτερη κοινωνική και πολιτιστική ενεργοποίηση του Κολλεγίου, αλλά και της δρώσας περί αυτού κοινότητας.

Εικόνα 01. Προοπτικό τελικής πρότασης

Εικόνα 02. Διαγραμματικό σκίτσο κεντρικής ιδέας

Εικόνα 03. Πρόπλασμα εργασίας (δεν παραδόθηκε στον διαγωνισμό): Προσεγγίζοντας το «κτίριο Τεχνών»: Η κεντρική είσοδος και η Πλατεία Εκθέσεων

Εικόνα 04. Η προσαρμογή της σύνθεσης στο φυσικό ανάγλυφο και τη φύτευση. Άποψη της βιβλιοθήκης, των εργαστηρίων, του υπαίθριου χώρου τους και του «Μικρού Θεάτρου»

Η σύνθεση έχει ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα, ο οποίος αναδεικνύεται μέσω της χωρικής διάρθρωσης του κτιριολογικού προγράμματος, της διαλεκτικής σχέσης της με το φυσικό τοπίο και της οικολογικής ταυτότητας που διέπει την ιδέα του σχεδιασμού. Ταυτοχρόνως, η κτιριακή πρόταση λειτουργεί ως αναπόσπαστο μέρος της ευρύτερης περιοχής παρέμβασης, αλλά και ως τοπόσημο του Ιδρύματος και των λειτουργιών του. Έτσι, αυτή η διττή διάσταση της παρέμβασης συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός κτιρίου – συμβόλου, που λειτουργεί το ίδιο ως «ένα παιδαγωγικό μάθημα για την Αρχιτεκτονική, την Τέχνη, την Αισθητική, την Οικολογία και τον Άνθρωπο».

Εικόνα 05. Ο χώρος εργαστηρίων- εικαστικών τεχνών. Η σχέση του εσωτερικού με τον υπαίθριο χώρο εργασίας, η άμεση σχέση του με τον ευρύτερο υπαίθριο χώρο και το «Μικρό Θέατρο»

Εικόνα 06. Πρόπλασμα εργασίας: Οι τρεις υπαίθριες βασικές διαμορφώσεις- πυκνωτές συλλογικής ζωής σε αντιστικτική σχέση: Ο υπαίθριος Εκθεσιακός χώρος-Plaza (στην κεντρική είσοδο), ο υπαίθριος χώρος των εργαστηρίων- το «Μικρό Θέατρο» και το φυτεμένο βατό δώμα- ο «Κήπος των Τεχνών»

Η ένταξη του κτιρίου στο πεδίο επιτυγχάνεται αξιοποιώντας την υψομετρική διαφορά και τις υφιστάμενες περιοχές υπαίθριου χώρου τού σχολικού πάρκου. Έτσι, μέσω ενός συστήματος αξόνων κίνησης και περιοχών στάσης, το νέο κτίριο συνδέεται με τις γειτονικές εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις του campus, επιτρέποντας στις ποικίλες δυνάμεις του πεδίου να διαπεράσουν τη σύνθεση. Τις εν λόγω υπάρχουσες ροές του πεδίου συμπληρώνουν ο άξονας κίνησης τροχοφόρων (δρόμος ήπιας κυκλοφορίας), ο πεζόδρομος και η προτεινόμενη λωρίδα ποδηλατόδρομου. Τέλος, οι κύριες κινήσεις των μαθητών σχηματίζουν δύο κάθετα τεμνόμενους άξονες σε διαφορετικά επίπεδα, αποτελώντας τη “ραχοκοκαλιά” της συνθετικής δομής που οργανώνει τις επιμέρους λειτουργικές ενότητες και ροές κίνησης.

Εικόνα 07. Τοπογραφικό διάγραμμα: οι δύο βασικοί γεννήτορες άξονες, ο κατακόρυφος και ο οριζόντιος, που διαπερνούν τη σύνθεση

Εικόνα 08. Λειτουργικό διάγραμμα: οι εκπαιδευτικές λειτουργίες αγκαλιάζουν τον εκθεσιακό χώρο | Εικόνα 09. Διάγραμμα κινήσεων

Κεντρική ιδέα της πρότασης είναι η δημιουργία ενός κεκλιμένου επιπέδου – βατού, φυτεμένου δώματος που στεγάζει τις επιμέρους λειτουργικές ενότητες και αποτελεί συνέχεια του περιμετρικού φυσικού εδάφους. Προσεγγίζεται με δύο τρόπους: είτε μέσω ενός υπαίθριου συστήματος ραμπών που συνιστά μία διαδρομή ανεξάρτητη από τις λειτουργίες του κτιρίου, είτε από το εσωτερικό του μέσω των πυρήνων κατακόρυφης κίνησης.

Εικόνα 10. Προοπτικό τελικής πρότασης: η βατή πλάκα ως συνέχεια του περιμετρικού φυσικού εδάφους

Εικόνα 11. Πρόπλασμα εργασίας (δεν παραδόθηκε στον διαγωνισμό): Η υπαίθρια περιπατητική διαδικασία προς το φυτεμένο δώμα- «Κήπο την Τεχνών»

Αναλυτικότερα, η κεκλιμένη στέγαση αποτελεί έναν κήπο για τις Τέχνες, με πολλαπλές λειτουργίες και θέες. Για παράδειγμα, το υπαίθριο θέατρο μπορεί να φιλοξενήσει παραστάσεις, συζητήσεις και συγκέντρωση κοινού, αναδεικνύοντας τον συλλογικό, πολιτιστικό αλλά και ψυχαγωγικό χαρακτήρα του κτιρίου. Παράλληλα, οι εκθέσεις που μπορούν να οργανωθούν στην περιοχή αυτή διαμορφώνουν -πρακτικά αλλά και συμβολικά- ένα υπερυψωμένο επίπεδο αναφοράς για τις Τέχνες. Παράλληλα, η φύτευση του δώματος συμβάλλει στη βιοκλιματική στρατηγική της σύνθεσης, αλλά και στην παιδαγωγική λειτουργία προς την καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης των μαθητών. Αυτό ενισχύεται επίσης με τη συνεχή διαδραστική σχέση του κτιρίου με τον υφιστάμενο περιβάλλοντα χώρο.

Εικόνα 12. Κατόψεις μακέτας εργασίας: η δημιουργία αγκαλιάς και το βατό επίπεδο που στεγάζει τις επιμέρους ενότητες

Εικόνα 13. Eπιμήκης τομή | Εικόνα 14,15. Κατόψεις ισογείου και ορόφου

Εικόνα 16. Βιοκλιματική τομή

Επιπλέον, μία ακόμη σημαντική συνθετική απόφαση για τη διαμόρφωση του θέματος είναι η δημιουργία μιας «αγκαλιάς» από τις εκπαιδευτικές λειτουργίες γύρω από τον κεντρικό πολυώροφο εκθεσιακό χώρο, ο οποίος και συγκροτεί την «καρδιά» της σύνθεσης ως ένα είδος δημόσιας πλατείας. Αυτός έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίζεται με τη βοήθεια κινούμενων διαχωριστικών, έτσι ώστε είτε να λειτουργεί σε συνάρτηση με τα περιμετρικά εργαστήρια, είτε ανεξάρτητα από αυτά (ανοιχτός στο κοινό και την κυκλοφορία), είτε ελεγχόμενα μεταβαλλόμενος έως και «κλειστό κουτί»- «black box». Έτσι, το κτίριο μπορεί να μετατραπεί το ίδιο σε μια παιδαγωγική εμπειρία, καθώς οι εκπαιδευτικές λειτουργίες, η έκθεση και τα καλλιτεχνικά δρώμενα βιώνονται καθημερινά ως αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητας των μαθητών.

Εικόνα 17. Προοπτικό εκθεσιακού χώρου: Η ανάπτυξη της καθημερινής σχολικής ζωής γύρω από τον εκθεσιακό χώρο, το «κέντρο αναφοράς» της λύσης
Εικόνα 18. Περιπτώσεις μετασχηματισμού εκθεσιακού χώρου

Τόσο στο ισόγειο όσο και στον όροφο, οι εκπαιδευτικές λειτουργίες συμπληρώνονται από ενδιάμεσους χώρους «κοινωνικής ζωής» συλλογικού χαρακτήρα και ανάπτυξης ομαδικών δραστηριοτήτων. Πρόκειται για καθιστικά που είναι σε άμεση συνάρτηση τόσο με τις αίθουσες διδασκαλίας, τα εργαστήρια και τη βιβλιοθήκη, όσο και με το κυλικείο που εκτείνεται γύρω από τον εκθεσιακό χώρο σε επίπεδο ορόφου. Αποδίδεται έτσι στον χώρο μια ποικιλία από θέες, σχέσεις και ροές κίνησης, που αλληλεπιδρούν και διαμορφώνουν μια σύνθεση εκπαιδευτικής, καλλιτεχνικής και δρώσας κοινότητας.  

Εικόνα 19. Το σχολείο ως χώρος συλλογικής διάδρασης και επικοινωνίας: Οι ενδιάμεσοι χώροι «κοινωνικής ζωής» και οι χώροι εκπαίδευσης στρέφονται προς την «καρδιά» της σύνθεσης, τον Εκθεσιακό χώρο

Εικόνα 20. Ο μικρός αμφιθεατρικός χώρος κοινωνικών δράσεων στο πατάρι δύναται να λειτουργεί ως αναγνωστήριο, χώρος συζητήσεων και διάδρασης, συμπληρώνοντας τη σειρά των συλλογικών χώρων. Δεξιά διακρίνεται η σκάλα προς το δώμα

Εικόνα 21. Άποψη της κεντρικής εισόδου και της «Πλατείας Εκθέσεων»

Το νέο κτίριο είναι ταυτοχρόνως εσωστρεφές, προστατεύοντας τις ευαίσθητες δημιουργικές διαδικασίες, αλλά και εξωστρεφές, αντανακλώντας -ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες- την εσώτερή του λειτουργία και ενέργεια.  Έτσι μέσω της διαφάνειάς του γίνεται ένας πυκνωτής εκπαίδευσης, πολιτισμού, ψυχαγωγίας και κοινωνικών δράσεων.

Ομάδα μελέτης: Σοφία Τσιράκη, Μάγδα Χαμπάλογλου, Δέσποινα Μαστρογιαννοπούλου, Μαργαρίτα Παπαρόδου, Χρύσα Σκορδίλη, Σοφία Τζαβέλλα, Δανάη Τσέλου
Συνεργάτης σπουδαστής αρχιτεκτονικής: Παναγιώτης Χόνδρος