Το παρόν έργο αφορά την επανάχρηση υφιστάμενου βιοτεχνικού κτιρίου εντός του αστικού ιστού της πόλης της Λάρισας, με σκοπό τη φιλοξενία ενός κτιριολογικού προγράμματος, που θεμελιώνεται στις αναδυόμενες απαιτήσεις της post-labour εποχής. Το υφιστάμενο κτίριο της παρούσας μελέτης (1800 τ.μ.) αναδιατυπώνεται χωρικά, προκειμένου να μετατραπεί στο Καινοτόμο Επιχειρηματικό Πάρκο JOIST, ένα ψηφιακό κέντρο καινοτομίας και πιστοποίησης με τη δυνατότητα φιλοξενίας εκδηλώσεων πολιτιστικού, κοινωνικού και επιχειρηματικού περιεχομένου. Το κτίριο εντοπίζεται σε κεντροβαρικό σημείο χωρικά για την επιχειρηματικότητα της Θεσσαλίας, με άμεση εγγύτητα με το κέντρο της πόλης (εύκολη πρόσβαση με μέσα ήπιας μετακίνησης και δημόσια συγκοινωνία), καθώς και με σημαντικούς φορείς της υγείας, της εκπαίδευσης, του πολιτισμού και με τις διάφορες Sme’s και sMEe’s που συναντώνται στο εντός και εκτός αστικού ιστού αντίστοιχα (εθνική οδός Αθήνας-Θεσσαλονίκης).

Το ίδιο το κτήριο, το οποίο στο παρελθόν λειτουργούσε ως βιοτεχνία επεξεργασίας μετάλλου και συστημάτων αλουμινίου, χαρακτηρίζεται από το μεγάλο του ελεύθερο ύψος (περίπου 9μ), τον κάναβο 1 μ. των ανοιγμάτων στην όψη και την επαναλαμβανόμενη στέγη του. Η κανονικότητα του κτιρίου ήταν αποτέλεσμα και της ανάγκης διέλευσης εμπορικών οχημάτων από το εσωτερικό του κτιρίου, εξ ου και διέθετε 3 μεταλλικές πόρτες μεγάλης διάστασης (4*4μ.), εξοπλισμό για φορτοεκφορτώσεις, όπως σταθερή γερανογέφυρα για φορτία 2 τόνων, και άλλα βιομηχανικά εργαλεία όπως ψαλίδια, ζυγαριές κ.α. H λειτουργία του κτιρίου σήμερα απευθύνεται σε υπάρχουσες μικρομεσαίες επιχειρήσεις (SME’S), start ups, ερευνητικά ιδρύματα, πανεπιστημιακούς φορείς, σχολεία, οργανισμούς επιχειρηματικής υποστήριξης, δημόσιους ή μη κυβερνητικούς οργανισμούς, όντας παράλληλα ανοιχτό στην ευρύτερη κοινότητα της πόλης αλλά και σε οποιοδήποτε μεμονωμένο άτομο που επιθυμεί να αναπτύξει μία επιχειρηματική ιδέα.

Βασικό εργαλείο στην επίλυση του σύνθετου λειτουργικού προγράμματος αποτελεί η κεντρική ιδέα του οικοσυστήματος. Στη περίπτωση του JOIST, κέλυφος του οικοσυστήματος είναι το ίδιο το κτίριο, ενώ τα επιμέρους τμήματα στα οποία αυτό διαιρείται εσωτερικά συνιστούν το “φυσικό περιβάλλον” των δρώντων υποκειμένων. Όπως τα φυσικά οικοσυστήματα, έτσι και το JOIST συγκροτείται από συγκεκριμένες ομάδες υποκειμένων (actors, key-players), η δικτύωση των οποίων μέσω πολλαπλών επιμέρους πλεγμάτων (clusters) στοχεύει στη δημιουργία ενός καινοτόμου βιώσιμου επιχειρηματικού πάρκου. Καθορίζονται οι κύριοι χώροι σε συνάρτηση με τις υπηρεσίες που παρέχει το JOIST (WORK, FUND, MEET & CONNECT, GROW, PLAY AND LEARN, CREATE) και σχεδιάζονται ώστε να συναρμόζουν δυνητικά με διαφορετικό τρόπο, συνθέτοντας clusters μέσα από τη συντονισμένη λειτουργία τους, έχοντας παράλληλα την ικανότητα να μπορούν να λειτουργήσουν και ως μεμονωμένες μονάδες.

Κατα τη διαδικασία επανάχρησης του κτιρίου, διατηρήθηκαν όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία ώστε μη χαθεί ο βιοτεχνικός χαρακτήρας του. Η γεωμετρία και η δομή του υφιστάμενου κτιρίου συγκροτούν τον κανόνα για τον καθορισμό των φυσικών ορίων των νέων χώρων του και τον σχεδιασμό των διάφορων σεναρίων φωτισμού, μέσα από την τυπολογική επανάληψη αρχιτεκτονικών στοιχείων (μεταλλικός σκελετός, ζευκτό, μετρική διάσταση καννάβου υφιστάμενων κουφωμάτων). Παράλληλα, εφαρμόστηκε εκτενές πρόγραμμα upcycling των υλικών που αποξηλώθηκαν, καθώς η πλειοψηφία τους τροποποιήθηκε και επανα-χρησιμοποιήθηκε λειτουργικά και δομικά στο εσωτερικό του (κουφώματα αλουμινίου, υαλοπετάσματα, μηχανήματα και εργαλεία της παλιάς χρήσης). Παράλληλα με την κυκλική οικονομία, δόθηκε έμφαση στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, έχοντας ως προτεραιότητα την επιλογή προμηθευτών, συνεργείων και επιχειρήσεων από τη Λάρισα και τη στενή περιφέρειά της.

Όλοι οι χώροι του κτιρίου αρθρώνονται γύρω από ένα υβριδικό αίθριο, το οποίο συνδέει τις επιχειρηματικές, πολιτισμικές και εκπαιδευτικές λειτουργίες. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται οι χώροι γραφείων του iED (Institute of Entrepreneurship Development) συνολικής επιφάνειας 400 τ.μ., μία συστάδα μικρότερων γραφείων επιφάνειας 8-16 τ.μ. για τη φιλοξενία start-ups, labs και SMEs, χώρος co-working συνολικής επιφάνειας 150 τ.μ. για 36 άτομα, που εντοπίζεται σε άμεση λειτουργική και οπτική επαφή με το αίθριο και την είσοδο του κτιριου, πρότυπο εκπαιδευτικό εργαστήριο (Future Learning Lab), χώρος προσομοίωσης μέσω της επαυξημένης πραγματικότητας (VR ARENA), χώρος προτυποποίησης (maker’s space), χώρος παραγωγής/αναμετάδοσης video (youtube & podcast space), γραφεία συνάντησης (meeting rooms) και επικοινωνίας (communication rooms), εκθεσιακός χώρος (exhibition space), ανοιχτό θέατρο προς το αίθριο το κτιρίου (theatre) χωρητικότητας 200 ατόμων, χώρος καφέ-φαγητού (cafe-bistro) αλλά και ένα ανοιχτό γραφείο επικοινωνίας (communication desk). Για την ανάπτυξη του λειτουργικού προγράμματος, προστίθεται εσωτερικός όροφος μεταλλικής κατασκευής 600τ.μ., ο οποίος περιστρέφεται γύρω από τον πυρήνα του, δημιουργώντας έναν open plan χώρο ελεύθερης κίνησης στο κέντρο του, ο οποίος τονίζεται από το μεγάλο ύψος, το υφιστάμενο υαλοστάσιο και την επαφή με τις θύρες.

Η ανάδυση των διπόλων παλιό- νέο, γραμμικός τρόπος παραγωγής-συνεργειών, δημόσιο - ιδιωτικό, προσωρινό - σταθερό -μεταβλητό, αντιμετωπίζεται τόσο με χειρονομίες συνύπαρξης αυτών, ορίζοντας διαλεκτική σχέση παρόντος-παρελθόντος, όσο και με χειρονομίες άμεσης αντιπαραβολής τους, αναδεικνύοντας τη νέα λειτουργία του. Σε πρώτο στάδιο έγινε η συντήρηση του φέροντος μεταλλικού σκελετού κτιρίου. Η ενίσχυση και η συμμόρφωσή του με τους σύγχρονους κανονισμούς έγινε παράλληλα με την ενεργειακή αναβάθμιση του εξωτερικού κελύφους, το οποίο δεν αποτελεί “όριο” αλλά αντίθετα μία στερεή πορώδη επιφάνεια η οποία διατέμνεται σημειακά (σταθερά ή ανοιγόμενα παράθυρα, πόρτες κλπ). Διατηρείται το μεγαλύτερο μέρος των υπαρχόντων ανοιγμάτων -μεταξύ αυτών και του μεγάλου κεντρικού υαλοστασίου στο κέντρο του που ορίζει τον πυρήνα της νέας δομής-, ενώ ο σχεδιασμός των νέων ανοιγμάτων ακολουθεί τα σχήματα pattern των υφιστάμενων. Οι όψεις προς την Εθνική οδό επενδύονται με θερμομονωτικά πάνελ αλουμινίου με πετροβάμβακα, για τη μείωση των ενεργειακών απωλειών, στα χρώματα της εταιρικής ταυτότητας η οποία περιστρέφεται γύρω από το concept του tangram, με τα χρώματα να αποδίδουν τις διαφορετικές λειτουργίες του, με σκοπό την πρόκληση ενός έντονου οπτικού ερεθίσματος που κατευθύνει τον επισκέπτη στον πυρήνα του. Αντίθετα, οι όψεις που στρέφονται προς την άμεση γειτονιά και την πόλη, όπως και η στέγη του, αποτελούν έναν φορέα υποστήριξης των εγκαταστάσεων της “τροφοδοσίας” (solar panels, κλιματιστικές μονάδες κλπ), με στόχο την ενεργειακή του ανεξαρτησία.

Μέσα από το παρόν έργο, αναδεικνύεται η συμβολή της επανάχρησης ανενεργών κτιριακών αποθεμάτων στη δημιουργία πρότυπων εργασιακών χώρων, των οποίων οι απαιτήσεις ξεπερνούν τον σχεδιασμό κελυφών που θα τα πλαισιώνει και τη στατική τους επάρκεια. Η ρευστή κατάσταση του νέου περιβάλλοντος εργασιακών σχέσεων, όπως προκύπτει από τις υγειονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, αλλά και του νέου ρόλου που αναζητούν οι μικρές πόλεις, επιτάσσει σήμερα περισσότερο από ποτέ την αναθεώρηση του σχεδιασμού υβριδικών κτιριολογικών προγραμμάτων, και όχι απαραίτητα κτιρίων.

Αρχιτεκτονική μελέτη: aether:arch
Αρχιτέκτονες Μηχανικοί: Αντώνιος Μόρας, Χάιδω Γεωργούλη, Μελίνα Παραφέστα, Δέσποινα Πάλλη, Βασιλική Ιακωβάκη
Πολιτικός Μηχανικός: Κωνσταντίνα Δαστιρίδου
Στατική μελέτη: Concentral Group, Τάσος Νικολαΐδης
Η/Μ μελέτη: Γεώργιος Κόνιαρης
Επίβλεψη: aether:arch
Αρχιτέκτονες Μηχανικοί: Αντώνιος Μόρας, Χάιδω Γεωργούλη, Αντώνιος Κυρίτσης
Φωτογραφίες: Δημήτρης Πιτσίλκας, Χάιδω Γεωργούλη

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ:

ΣΤΕΓΕΣ-ΟΨΕΙΣ-ΕΠΙΚΑΛΥΨΕΙΣ: Μεταλλεμπορική Θ. Μακρής Α.Ε. 
ΔΑΠΕΔΑ- ΕΠΙΣΤΡΩΣΕΙΣ: SYNTHESIS
ΨΕΥΔΟΡΟΦΕΣ-ΧΩΡΙΣΜΑΤΑ-ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ: Μελαμίνες NTAVAS-EGGER, OSB Alpha Wood
ΣΚΑΛΕΣ: Μεταλλεμπορική Θ. Μακρής Α.Ε. 
ΜΟΝΩΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ: Πετροβάμβακας Ντάβας 
ΕΠΙΧΡΙΣΜΑΤΑ-ΒΑΦΕΣ-ΚΟΛΛΕΣ: Χρώματα Kraft-Μπαρλαγιάννης Γεώργιος
Κουφώματα Συνθετικά: REHAU-SYNTHESIS
Γυάλινες Εσωτερικές Πόρτες: ΤΖΑΜΙΑ - ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΚΕΛΕΣΙΔΗ
Ρολά Ασφαλείας: Αντωνόπουλος ΟΕ
Custom Massif Πόρτες: ΝTAVAS-EGGER
ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΣ: Midea, LG
ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Ν.ΝΟΥΛΑΣ & ΥΙΟΣ ΙΚΕ, HORIZON IKE
Ξυλουργικά: ΝTAVAS-EGGER
ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ-ΦΩΤΙΣΜΟΣ: 1.Gero S.A., ΖΑLONIS, ΚΑΥΚΑΣ
Γραφειακός Εξοπλισμός και Έπιπλα: ΙΚΕΑ, PIGI DESIGN, DROMEAS 
Φυτά: ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ-Γκανάτσιου Ευσταθία Θ.
Custom κινητός εξοπλισμός: EGGER- ΝTAVAS, Επανάχρηση υφιστάμενων υλικών κτιρίου
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ-ΠΙΣΙΝΑ-ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ:
Φυτά: ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ-Γκανάτσιου Ευσταθία Θ.
Κυβόλιθοι: Ματαραγκιωτης Α.Β.Β.Ε.
Custom κινητός εξοπλισμός: Επανάχρηση υφιστάμενων υλικών κτιρίου