Α’ Βραβείο Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού, Φεβρουάριος 2006

Η πρότασή μας για το Νέο Δημαρχείο της πόλης των Ιωαννίνων εκφράζει συμβολικά την κεντρική σημασία του θεσμού τής Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως πολιτικής αξίας με νόημα ευρύ και γενικό, αλλά και ειδικό, εντοπισμένο στην ιδιόμορφη ιστορική, κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα της πόλης των Ιωαννίνων. 

Επιλέξαμε μία νεωτερική και ευκρινή αρχιτεκτονική έκφραση, η οποία συμβολίζει τον δημοκρατικό και συμμετοχικό χαρακτήρα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ταυτόχρονα, αποφεύχθηκαν μνημειακά στοιχεία που παραπέμπουν στην εξουσιαστική δύναμή της. Η καθαρή αρχιτεκτονική έκφραση σφραγίζει δυνατά και καθαρά την προσωπικότητα του κτηρίου και το καθιστά έναν ευδιάκριτο και οικείο τόπο αναφοράς της καθημερινής ζωής των κατοίκων, ένα δοχείο κοινωνικής ζωής που αντανακλά τη σχέση πολίτη και Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως ανοιχτή, φιλική και συμμετοχική. 

Η κεντρική ιδέα συγκροτήθηκε πάνω σε δύο άξονες:

(α) Στον τρόπο με τον οποίο στοιχειοθετείται και εκφράζεται ο συμβολικός χαρακτήρας του σύγχρονου δημόσιου κτιρίου μέσα στην πόλη, η σύζευξή του με τον ιστό και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της.

(β) Στον ειδικό συνθετικό ρόλο που αναλαμβάνουν οι επιμέρους κτιριακές ενότητες (κτίριο πτέρυγα-πλάτη, κτίριο «Π»-αγκαλιά) στη συνολική συγκρότηση.

Η αναζήτηση της σχέσης του νέου Δημαρχείου με τον ιστό της πόλης και οι επιμέρους κτηριακές ενότητες Προπλάσματα εργασίας κλ. 1:1000

Τα κύρια μέλη της σύνθεσης και ο χαρακτήρας τους
Το Δημαρχείο συγκροτείται από τρεις διακριτές ενότητες: το δυνατό και υψηλό κτίριο-πτέρυγα των Δημοτικών Υπηρεσιών (1), που σχετίζεται με την υφιστάμενη γειτονική υψηλή δόμηση, το οποίο βρίσκεται σε υποχώρηση από την κεντρική πλατεία. Λειτουργεί ως πλάτη-φόντο για το ήπιο και χαμηλό κτίριο των Δημοτικών Αρχών (2), το οποίο εκφράζει συμβολικά και συνολικά το Δημαρχείο ως φιλική αγκαλιά (4) που ανοίγεται στην πόλη. Η αγκαλιά αυτή είναι μία σύγχρονη αρχιτεκτονική εφαρμογή της τυπικής διατάξεως «Π», που ενσωματώνει μέσα της, ως αναπόσπαστα μέλη της νέας σύνθεσης, και τα δύο γειτονικά παραδοσιακά κτήρια (5). Το προτεινόμενο πυργοειδές κτίσμα του «ρολογιού» (6) λειτουργεί, λόγω θέσης, μορφής και λίθινης κατασκευής, ως μεταβατικό στοιχείο-κόμβος, αυτής της ένωσης «νέας» και «παλιάς» αρχιτεκτονικής. Ανάλογο συνθετικό-συνδετικό ρόλο, ανάμεσα στην πτέρυγα των Δημοτικών Υπηρεσιών και εκείνης των Δημοτικών Αρχών, επιτελεί η τριγωνική κτηριακή ενότητα της Αίθουσας Πολλαπλών Χρήσεων και των συναφών υπηρεσιών (3).

Η σχέση του νέου Δημαρχείου με τον αστικό ιστό και το πάρκο του πνευματικού κέντρου - Πρόπλασμα εργασίας 1:500

Το νήμα που συνδέει τα μέλη της σύνθεσης σε μία ενιαία ολότητα μεταξύ τους, είναι ο «εσωτερικός πεζόδρομος» του Δημαρχείου.

Αυτός ο πεζόδρομος, σε συνδυασμό με το δίκτυο των πολλών και ποικίλων υπαίθριων χώρων του συγκροτήματος, συνδέει σφιχτά το Δημαρχείο με τον περίγυρο της πόλης και το καθιστά ζωντανό κύτταρό της. Έτσι, στον άξονα Βορρά-Νότου, ο κεντρικός εσωτερικός πεζόδρομος του Δημαρχείου συνδέει την πάνω με την κάτω (παραλίμνια) στάθμη της πόλης, ενώ στον άξονα Ανατολής-Δύσης η κεντρική πλατεία του συγκροτήματος αποδίδεται στην πόλη, και συμπληρώνει τη μεγάλη υπαίθρια κοινόχρηστη ζώνη με το Πνευματικό Κέντρο και τα παραδοσιακά κτίρια. Η σταυροειδής αυτή ένωση συμβάλλει σημαντικά στην ενοποίηση του αστικού ιστού και καθιστά το συγκρότημα κεντρικό αστικό κόμβο, απόλυτα συμβατό με βραβευμένη πρόταση του προγενέστερου Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για την Ενοποίηση και Ανάπλαση των Κοινόχρηστων Χώρων της Πόλης των Ιωαννίνων.

Τομή στον πεζόδρομο

Ο εσωτερικός πεζόδρομος - Πρόπλασμα 1:50

Ο κεντρικός εσωτερικός χώρος εισόδου (κεντρικό foyer)
Ο κλειστός χώρος βαλβίδα, όπου κυρίως συντελείται λειτουργικά η ένωση και διοχέτευση εξωτερικών και εσωτερικών κινήσεων, είναι o ισόγειος διαμπερής κεντρικός χώρος εισόδου. Συνδέει, μέσω ενιαίου χώρου, την κύρια είσοδο και την είσοδο της Αίθουσας Πολλαπλών Χρήσεων από την κεντρική πλατεία, με την αντιδιαμετρική ανεξάρτητη είσοδο των Δημοτικών Υπηρεσιών από την οδό Σόλωνος. Πρόκειται για έναν μορφολογικά προβεβλημένο, ρέοντα, εκ των άνω φωτιζόμενο χώρο με ποικίλες οπτικές φυγές, κυρίως προς τον υπερκείμενο πεζόδρομο, ο οποίος τον διασχίζει καθ’ όλο του το μήκος.

ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ ΟΡΟΦΟΥ

Λειτουργικό διάγραμμα ισόγειας στάθμης

Το κεντρικό foyer με τις φωτιστικές σχισμές στην οροφή, εκατέρωθεν του πεζοδρόμου - Πρόσπασμα εργασίας κλ. 1:50

Ο χώρος αυτός, ως κομβική, πλατειά και ενιαία, ισόγεια περιοχή-καρδιά της σύνθεσης, είναι στην ουσία στο μεγαλύτερο μέρος του σχεδόν αφανής, γιατί ενσωματώνεται στην υφιστάμενη μεγάλη υψομετρική διαφορά του οικοπέδου και λειτουργεί μορφολογικά ως «βάση» του κτηρίου, ταυτοχρόνως όμως, και κατά κάποιον τρόπο, ως τμήμα του φυσικού εδάφους. Στη συνέχεια υψώνονται, από τον πρώτο όροφο και πάνω, οι τρεις επιμέρους ανεξάρτητοι, προβεβλημένοι κτηριακοί όγκοι που ήδη περιγράφηκαν ως βασικά μέλη της σύνθεσης.

Η διάτρηση - διάβρωση της κτιριακής μάζας από το δημόσιο χώρο της πόλης

Η ενσωμάτωση της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς του οικοπέδου στο κτηριο και η διάρθρωση των εσωτερικών χώρων. Πρόπλασμα εργασίας κλ.1:200

Τελικά η σύνθεση ανάγεται στο σύνολό της σε ανοιχτή και εύπλαστη σύμπραξη κατάλληλα επεξεργασμένων, ραδινών γραμμικών σχημάτων. Σκόπιμα αποφεύχθηκαν δυσκίνητες, μονολιθικές συγκροτήσεις, που θα οδηγούσαν αισθητικά και λειτουργικά ακριβώς προς την αντίθετη κατεύθυνση της ιδέας της πρότασής μας, επιβαρύνοντας με περιττό κτηριακό όγκο τον κενό χώρο της πόλης.

Οι υπαίθριοι χώροι του κτηρίου (πεζόδρομος, τριγωνικό πλάτωμα-«πιάτσα», η κεντρική πλατεία)

Οι παραπάνω συνθετικές ενέργειες, σε συνδυασμό με τον εσωτερικό υπαίθριο πεζόδρομο, τη σύγχρονη αρχιτεκτονική έκφραση των μικρών σοκακιών της παλιάς πόλης των Ιωαννίνων, που συχνά γεφυρώνονται από στενά εναέρια περάσματα μεταξύ των απέναντι οικοδομικών γραμμών, και επιμέρους στοιχεία-σημεία της σύνθεσης των υπαίθριων χώρων, όπως το πυργοειδές κτίσμα του «ρολογιού», το άγαλμα, η δεξαμενή και ο αύλακας νερού και η κρήνη, προκαλούν και ενισχύουν μνήμες, αισθήσεις, κινήσεις και δράσεις, καθιστώντας το νέο Δημαρχείο δυναμικό πεδίο και δοχείο κοινωνικής ζωής, πυκνά δεμένης με εκείνη της πόλης.

ΔΙΑΜΗΚΗΣ ΤΟΜΗ ΣΤΟΝ ΠΕΖΟΔΡΟΜΟ

ΕΓΚΑΡΣΙΑ ΤΟΜΗ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ

Το τριγωνικό σκαλωτό «πλάτωμα» προς την οδό Αγίας Μαρίνας και η ορθογωνική κεντρική πλατεία προς την οδό Ιατρίδου, ως αλληλοσυμπληρούμενοι υπαίθριοι υποδοχείς, συμβάλλουν επίσης προς την κατεύθυνση αυτή. Το πρώτο, ως πυρήνας–«πιάτσα» καθημερινών επαγγελματικών συναντήσεων και δραστηριοτήτων (π.χ. παζάρι, υπαίθρια αγορά), αλλά και ως πέρασμα–είσοδος του ανηφορικού εσωτερικού πεζοδρόμου. Η δεύτερη, ως πιο τελετουργικός, ήσυχος, ράθυμος χώρος, με διοικητική, πολιτιστική και ψυχαγωγική λειτουργία.

Σκίτσο ρολόι-κεντρική πλατεία - Σκίτσο Τάσου Μπίρη

Η εμπορική πλατεία - «πιάτσα» - Πρόπλασμα  κλ. 1:200

Τόσο το πλάτωμα-«πιάτσα», όσο και η κεντρική πλατεία, εξυπηρετούνται από το διαμπερές αναψυκτήριο, τον κλειστό μεταβατικό χώρο που χωρίζει και συνδέει ταυτόχρονα τις δύο πλατείες. Η κεντρική πλατεία εξυπηρετείται επίσης από το μικρό καφενείο στο πυργοειδές κτίσμα του «ρολογιού». 

Το Δημαρχείο ως δυναμική αλληλουχία καταστάσεων
Το κτήριο αναπτύσσεται πάνω στους κύριους άξονές του ως δυναμική αλληλουχία «καταστάσεων», γεννώντας έναν ευχάριστο και χρήσιμο καθημερινό περίπατο, και όχι ως ένα ενδεχομένως ωραίο, αλλά στατικό, καλλιτεχνικό μόρφωμα. Αυτές οι «καταστάσεις» (σημεία, μικρό-τόποι) εμπλουτίζουν και ενισχύουν τις διοικητικές λειτουργίες του Δημαρχείου, "αναγορεύοντάς το" σε σύνθετο πολιτικό, πολιτιστικό, ψυχαγωγικό πυρήνα οργανωμένων και ελεύθερων κοινωνικών δράσεων της πόλης.

Η τριγωνική πλατεία «πιάτσα» και η διαμπερής σχέση της με την κεντρική πλατεία του Νέου Δημαρχείου

Η κεντρική πλατεία και το πυργοειδές κτίσμα του ρολογιού του Νέου Δημαρχείου

Η διάβρωση και η διάρρηξη της κτηριακής μάζας προς όλες τις κατευθύνσεις και από όλες τις πλευρές, από ένα πλήθος δημόσιων υπαίθριων χώρων, ποικίλων σχημάτων και λειτουργιών, είναι το κυρίαρχο συνθετικό σημάδι της λύσης, καθώς αναλαμβάνουν κεντρικό ρόλο τόσο στη στοιχειοθέτηση της κεντρικής ιδέας, όσο και στη συγκρότηση της συνθετικής δομής του κτηρίου. Εσωτερικοί πεζόδρομοι και περάσματα, πλατείες και μικρά πλατώματα, παραλαμβάνουν τις δρώσες δυνάμεις που αναπτύσσονται στον δημόσιο χώρο της πόλης, τροφοδοτούν τον «τόπο» του Δημαρχείου με κοινωνική και δημόσια ζωή και τον καθιστούν ανοιχτό και οικείο.

Έτσι, η δυναμική της πόλης μετατρέπει το Δημαρχείο σε ένα δοχείο συμμετοχικής-κοινωνικής ζωής, σε ένα δυναμικό πλέγμα ζωντανών καταστάσεων, σε μία γειτονιά μικρογραφία της ζωής της πόλης, που περιέχει όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου της. Μέσω αυτού του δυναμικού πλέγματος ζωντανών καταστάσεων, με νόημα πολιτισμικό, κοινωνικό αλλά και πολιτικό, διαπραγματεύεται και εν τέλει επαναπροσδιορίζεται η χωρική έκφραση της σχέσης Δημοτικής Αρχής και Πολίτη.

ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΨΗ

Η συμπληρωματική σχέση «νέου-παλιού»
Με την πρότασή μας επιχειρούμε το νέο Δημαρχείο να λειτουργήσει ως ένα ζωντανό κομμάτι του κοινωνικού γίγνεσθαι της πόλης. Να φέρει εκ γεννετής, στον ίδιο τον πυρήνα της συνθετικής του ιδέας, το σημάδι της δυναμικής εξέλιξης της πόλης στον παρόντα και μέλλοντα χρόνο, αλλά και της σύνδεσής της με τις ρίζες της, με την ιστορία και τον πολιτισμό της.

H κεντρική πλατεία και το πυργοειδές κτίσμα του ρολογιού

Το “ρολόι” στο κέντρο της παλιάς πόλης των Ιωαννίνων

Ο εσωτερικός υπαίθριος πεζόδρομος

Ανάλογη διάταξη σε σοκάκι στην παλιά πόλη.

To νεό δημαρχείο

• Η σύγχρονη έκφραση της πρωτογενούς χωρικής διάταξης Π.
• Το πυργοειδές κτίσμα του “ρολογιού”
• Η χρήση των κεκλιμένων στεγών με σύγχρονο τρόπο

Η τυπική διάταξη Π, σε εφαρμογή συγγενή προς τη Γιαννιώτικη Αρχιτεκτονική - Η στέγη, το “Σαχνισί” και το ανάλογο σκούρο

Έτσι, η σύνθεση και ο σχεδιασμός του (η ιδέα, η γλώσσα και το συντακτικό της αρχιτεκτονικής του) κινούνται στο πλαίσιο των σύγχρονων διεθνών νεωτερικών τάσεων και ρευμάτων, σκοπεύοντας με δύναμη και ελπίδα το παρόν και το μέλλον. Ωστόσο, η αρχιτεκτονική που προτείνεται έχει ρίζες όχι μόνο στον «κόσμο» αλλά και στον «τόπο», καθώς αξιοποιεί μία στέρεα, υπάρχουσα υποδομή βασικών αρχών (και όχι έτοιμων σκηνογραφικών εικόνων) που έχουν γεννήσει οι τοπικές φυσικές και κοινωνικές συνθήκες, για την κλίμακα, τη λειτουργία, την κατασκευή και την αισθητική της ελληνικής αρχιτεκτονικής, και πιο ειδικά, αυτής των Ιωαννίνων. Πρόκειται για το σταθερό και διαρκές προηγούμενο, που αξιοποιούμε ως σύστημα αναφοράς της αρχιτεκτονικής μας, και ως καταλυτική ουσία που μπορεί να γονιμοποιεί τις όποιες νέες ιδέες της.

Γιαννιώτης στο μικρό καφενείο του ρολογιού, στο νέο Δημαρχείο Ιωαννίνων - Σκίτσο Τάσου Μπίρη

Αρχιτέκτονες: Γιώργος Αγγελής, Χρύσα Παπαδέλη
Σύμβουλος: Τάσος Μπίρης
Συνεργάτες: Λίνα Δήμα, Ειρήνη Οικονομοπούλου (Αρχιτέκτονες), Κίμων Αγγελόπουλος, Γιώργος Αναγνωστάκης, Δάφνη Καραϊσκάκη, Σοφία Κονδυλιά, Χρήστος Χόντος (φοιτ. Αρχιτεκτονικής)