Γ' Βραβείο στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών κατασκευής ξύλινου καταστρώματος επί πασσάλων (Deck) στην παλιά παραλία Θεσσαλονίκης

Το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης δομείται και αναπτύσσεται ανάμεσα σε δύο φυσικά όρια: τον Κέδρινο Λόφο και τον Θερμαϊκό Κόλπο. Η πόλη “ανοίγεται” προς τη θάλασσα μέσω ενός ποικιλόμορφου παραθαλάσσιου μετώπου, που συνδυάζει παραλιακές λεωφόρους, πεζόδρομους, προβλήτες, καθώς και το εμπορικό λιμάνι.

Ο χώρος της μελέτης γίνεται αντιληπτός ως το σημείο ‘’πλέξης’’ ποικίλων μορφολογικών στοιχείων, που χαρακτηρίζουν την πόλη και τις μνήμες των κατοίκων της. Η συνύπαρξη, με την πάροδο του χρόνου, πολλών πολιτισμικών κοινοτήτων αποκαλύπτεται μέσα από τα ορατά ίχνη τους στην αρχιτεκτονική της πόλης, συνθέτοντας την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της: Οι νεοκλασικές κατοικίες, οι αγορές και οι συναγωγές της εβραϊκής κοινότητας, οι θρησκευτικοί χώροι όπως τα τζαμιά, οι μιναρέδες και τα χαμάμ της μουσουλμανικής κοινότητας, μαζί με τα προγενέστερα βυζαντινά και ρωμαϊκά αρχιτεκτονήματα, συνθέτουν ένα πλούσιο μωσαϊκό το οποίο χαρακτηρίζει την ιδιαίτερη ταυτότητα της Θεσσαλονίκης, ενώ αποτελούν, ταυτόχρονα, σημεία αναφοράς για τη μελέτη.

Στόχος της πρότασης είναι, η παλιά παραλία της πόλης, διατηρώντας την ιστορικότητά της, να γίνει πιο εύκολα προσβάσιμη για το ευρύ κοινό και να φιλοξενήσει ποικίλες νέες δράσεις, συστήνοντας έναν νέο δημόσιο χώρο στο ιστορικό κέντρο. Η επέκταση λειτουργεί ως το σημείο όπου το αστικό συναντάει το φυσικό, ο άνθρωπος έρχεται κοντά στη θάλασσα, τη φύση και την ιστορία μέσω “θραυσμάτων” της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της πόλης. Η σχέση στεριάς-θάλασσας επαναπροσδιορίζεται και έτσι διαμορφώνεται ένα νέο όριο –μια νέα ‘’γραμμή’’ πάνω στο παράκτιο τοπίο.

Η έννοια του ορίου και της μνήμης αποτέλεσαν τις βασικές κατευθύνσεις για την ανάπτυξη των αρχιτεκτονικών αρχών της πρότασης.

 Όριο

Το όριο έχει μια διττή σημασία, τόσο ως φυσικό και επομένως απτό, όσο και εννοιολογικό, δηλαδή άυλο. Στη φυσική του υπόσταση, αποτελεί μια διαχωριστική γραμμή που χωρίζει την πόλη από τη θάλασσα. Στην εννοιολογική του, όμως, διάσταση, διακρίνονται ποιότητες και στοιχεία που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι. Στο όριο, επομένως, εμφανίζεται ο ρυθμός των κυμάτων και ο παφλασμός τους στο μέτωπο της παραλίας, ο ρυθμός της παλίρροιας αλλά και ο ρυθμός εξάπλωσης της πόλης προς τη θάλασσα, όπως συμβαίνει με την υπάρχουσα πρόταση αλλά και όπως έχει συμβεί σε διάφορες ιστορικές περιόδους με την επέκταση της Θεσσαλονίκης. Η πλέξη αυτών των ρυθμών, η άρθρωση της ζωής και της κίνησης των κατοίκων κατά μήκος του άξονα της παραλίας, ορίζουν μια ροϊκότητα και δυναμική ποικίλων κινήσεων, η αποτύπωση των οποίων δημιουργεί τη βασική συνθετική χειρονομία για τον σχεδιασμό του νέου ορίου.

Τόπος – Μνήμη
Η ανάπτυξη των συνθετικών αρχών βασίζεται στην έννοια της μνήμης, και συγκεκριμένα αυτής που φέρει ο αστικός ιστός της πόλης πριν την Πυρκαγιά του 1917, που αποτέλεσε τη βάση για τον επανασχεδιασμό του ιστορικού κέντρου από τον αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ερνέστο Εμπράρ. Μέσω χαρτών και άλλων αναπαραστατικών μέσων, αποτυπώθηκαν οι άξονες του παλιού αστικού ιστού και καταγράφηκαν οι ομοιότητες και αντιθέσεις με τον σύγχρονο κάναβο. Οι βασικοί δρόμοι και λεωφόροι του παλιού αστικού ιστού αποτέλεσαν τους άξονες πάνω στους οποίους εφάπτονται ορθογώνιες γεωμετρίες – “εξέδρες” στο νέο όριο που σχεδιάζεται. Οι γεωμετρίες αυτές “αναδύονται” μέσα από τη θάλασσα ως “θραύσματα μνήμης” της παλιάς πόλης, και διαμέσου της αντίστιξής τους με τον σύγχρονο κάναβο αλλά και τις τεθλασμένες γεωμετρίες της υπόλοιπης πρότασης, εντείνονται και μετατρέπονται σε σημεία ενδιαφέροντος πάνω στη γραμμική συνέχεια της παραλίας.

Μελετητές: Στεφανάκης Δημήτρης, Αρχιτέκτων Μηχανικός – Studio 99, Μουσμουλίδης Αθανάσιος, Αρχιτέκτων Μηχανικός – MID STUDIO, Παπακώστα Άρτεμις, Αρχιτέκτων Μηχανικός
Στατική Μελέτη: Σκορδάς Δημήτριος, Πολιτικός Μηχανικός
Σύμβουλοι: Interform A.E, αρχιτεκτονική προμελέτη ειδικών κατασκευών, Πλαίσιο Α.Ε, στατική προμελέτη ειδικών κατασκευών

’Threshold: Designing on the edge’’

The architectural proposal for the expansion of Τhessaloniki’s old waterfront has its starting point on the specific topography of the metropolitan area of the city: the contradiction between urban and natural landscape, the rigid grid of the historical center with its multicultural history and the fluidity of the sea. The  site is perceived as a space placed on the edge, on the limit between urban and natural, land and sea, being a vivid part of the city’s memory.

Thessaloniki is placed and expanded in-between two natural limits: the “Thermaikos” gulf, a natural harbor with major importance for the economy of the Balkan peninsula and the hills of “Seih Su” with the upper historic town. The city’s history and culture is extensively connected with the sea. Since the early Hellenistic period, to the byzantine and roman ages till the 20th and 21st century, Thessaloniki has been the crossroad for many different cultures which passed through or inhabited the city creating a unique mosaic of ethnicities, customs and forming its profound architectural heritage. Roman ruins, Byzantine churches, Jewish markets and synagogues, Muslim baths, 20th century’s villas are some of the examples of this heritage which remain vivid pieces of memory for the city.

The proposal is based on the expansion of the old waterfront in three construction phases: The first phase consists of the expansion of the existing promenade about two to five meters towards the sea, maintaining the same walking level. At the second phase, a lower expansion of the promenade from two to five meters more is added in order to create a zone of relaxation and entertainment. The third and final stage consists of the addition of platforms, perceived as “memory elements” of the city’s history. These pieces “emerge” from the sea level and are being placed on the edge of the new expansion. Their objective is host the social program of the waterfront such as gatherings and street performances. Moreover, they can be perceived as boarding decks for small boats and water taxi or simply as view plateaus towards different landmarks on the horizon of the gulf like Mount Olympus.

The linear expanded waterfront is based on fluid geometries which guide the visitor towards different points of view, creating interesting patterns of movements on the floor. The avoidance of a strictly linear walkway breaks the monotonous continuity of the project, creating smaller spaces for social gathering or rest areas protected from the sun radiation. Seating areas, pergolas and vegetation complete the architectural design.

In conclusion, the proposal aims to introduce a new walkway on the existing promenade, respecting its past and at the same time introducing a new point of reference for the metropolitan area of Thessaloniki. Social and cultural events, mosaic platforms and shading areas of relaxation summarize the future image of the historic waterfront.

DesignTeam: Dimitris Stefanakis, M.Arch Architect Engineer – Studio 99, Thanos Mousmoulidis, M.Arch Architect Engineer – MID STUDIO, Artemis Papakosta, M.Arch Architect Engineer
Structural Design: Dimitris Skordas, Civil Engineer
Consultants: Interform S.A, Design consultancy, Plaisio S.A, Structural consultancy