Οι Κόσμοι του Ρήγα Φεραίου: Χωρικές Ιχνογραφήσεις της Χάρτας

Η πρόταση του νέου Μουσείου - Κέντρου τεκμηρίωσης «Ρήγας Βελεστινλής» αποτελεί μια χωρική ιχνογραφία της ζωής και της σκέψης του Ρήγα Φεραίου. Το μουσείο, ως μια τρισδιάστατη μεταγραφή της «Χάρτας», προτείνει ένα εμβληματικό και συμβολικό κτίριο το οποίο λειτουργεί ως ενθυμητική σκευή αλλά και αντανάκλαση της Χάρτας, της σκέψης και του έργου του Ρήγα Φεραίου.

Αποτελεί ένα νέο τοπόσημο της περιοχής, ως αποτέλεσμα σύζευξης σύγχρονων αρχιτεκτονικών χειρισμών σε συνδυασμό με μεταγραφές τοπικών, παραδοσιακών, κλασικών αλλά και αρχαϊκών προτύπων. Αρχιτεκτονικές τυπολογίες, αρχέτυπα, υλικότητες, αρχιτεκτονικά δάνεια του πρόσφατου αλλά και του λιγότερο πρόσφατου παρελθόντος, μνημείων και τοπικών αναφορών της περιοχής του Βελεστίνου, αποτελούν άμεση αναφορά στα μνημονικά ίχνη της ζωής του Ρήγα Φεραίου.

Η προτεινόμενη δομή αποτελείται από τρία μέρη, τα τοιχία, την ενδιάμεση ζώνη με το πλέγμα δοκών και το σύστημα της στέγασης με τους γραμμικούς φεγγίτες. Το κτίριο ορίζεται από ένα καταμήκος τοιχίο, ως μια διακοπτόμενη μονοκονδυλιά, με κάθετα σε αυτό γραμμικά τοιχία, δημιουργώντας αυτόνομες εισόδους για τις ζητούμενες θεματικές λειτουργικές ενότητες. Οι διαφορετικές αυτές ενότητες μπορούν ταυτόχρονα να αποτελέσουν ένα ενοποιημένο χωρικό σύνολο, τόσο εσωτερικά όσο και στον υπαίθριο χώρο.

Η δομή της στέγασης εδράζεται σε ένα πλέγμα από δοκούς, αποτελώντας ένα ανεξάρτητο δομικό σύστημα σε διαγώνια δυναμική παρέκκλιση σε σχέση με την ισόγεια δομή των τοιχίων, δημιουργώντας μια ελαφριά αίσθηση αιώρησης.

Ταυτόχρονα, οι προβολικές της προεξοχές δημιουργούν ημιυπαίθριους στεγασμένους χώρους, οι οποίοι σηματοδοτούν την κύρια είσοδο του νέου μουσείου, αλλά και τις ανεξάρτητες εισόδους του χώρου πολιτισμού, της δημόσιας βιβλιοθήκης και του ερευνητικού κέντρου. Οι ημιυπαίθριοι προστατευμένοι χώροι και τα επάλληλα κάθετα γραμμικά τοιχία ορίζουν αρθρωτά πλατό ως υπαίθριες ελεύθερες πλατείες, ικανές να υποδεχτούν ποικίλες δραστηριότητες αποτελώντας νέους ισχυρούς κοινωνικούς πυρήνες για τους κατοίκους του Βελεστίνου. Το κτίριο μουσείο - στέγαστρο, μέσα από τα γυάλινα πετάσματα και τους ημιυπαίθριους στεγασμένους χώρους, ανοίγεται στην ύπαιθρο και αντίστοιχα ο υπαίθριος χώρος εισβάλλει στον εσωτερικό του, καθιστώντας το μια ρευστή συνέχεια με αυτό.

Κεντρική ιδέα πρότασης

Ο όρος ιχνογραφία για την προτεινόμενη μελέτη αποτελεί αναλυτικό και σχεδιαστικό μέσο. "Της δε καθαυτό καθέδρας του Βελεστίνου εξεδόθη η ιχνογραφία." Το χωρίο αυτό αποτελεί σχόλιο του Ρήγα στη μετάφραση του Νέου Αναχάρσιδος του Jean Jacques Barthelemy και αναφέρεται στην επιπεδογραφία (τοπογραφία) της γενέτειράς του, το σημερινό Βελεστίνο, όπως αναπαρίσταται στη Χάρτα, ως ιχνογραφία, αναδεικνύοντας τα αρχαία θραύσματά της. Η πρόταση για το νέο μουσείο και κέντρο τεκμηρίωσης διερευνά και αναδεικνύει τη σκέψη του Ρήγα, όπως αυτή εκφράζεται στη ζωή και τα έργα του. Κεντρικό τεκμήριο αυτής της πρόθεσης είναι η Χάρτα, η οποία στην παρούσα σχεδιαστική πρόταση εννοιολογείται ως ίχνος και χαρτογραφικό μέσο αποτύπωσης των σκέψεων, θέσεων και δράσεών του. Παράλληλα, μελετώνται οι πολλαπλές ταυτότητες του Ρήγα μέσα από την ανάλυση ιχνών των επιλεγμένων στιγμών της ζωής του.

Θετταλός - η μνήμη και ο τόπος
Βελεστινλής - δράση και έργο
Φεραίος - προσωποποίηση του ήρωα

Εκκινώντας από τον τόπο που μεγάλωσε, το σημερινό Βελεστίνο, και το σχολείο που φοίτησε ως νέος στο Πήλιο, όπως αυτό αναπαρίσταται σε σχέδια του Δημήτρη Πικιώνη, εντοπίζονται οι πολλαπλοί αρχαιολογικοί και προσωπικοί χρόνοι της ζωής του. Τα εντοπισμένα ίχνη αυτών των χρόνων μεταγράφονται πλέον χωρικά στο νέο μουσείο και κέντρο τεκμηρίωσης, καθιστώντας το μια ιχνογραφία της ζωής και της σκέψης του.

Αρχιτεκτονική Μελέτη: Δημήτρης Μουταφίδης, Σπύρος Ι. Παπαδημητρίου, Μάριος Παπανικολάου

NEW MUSEUM - DOCUMENTATION CENTER "RIGAS VELESTINLIS" RIGAS FERAIOS MUNICIPALITY - 1st award
 

The proposal of the new Museum and Documentation Center "Rigas Velestinlis" is a spatial “ichno- graphy” of the life and work of Rigas Feraios, 18th century significant Greek historical figure. The museum as a three-dimensional transcription of the monumental Map (Charta) of Greece that he created, becomes an emblematic and symbolic space that functions as a memorial container but also a reflection of his eclectic and idealistic work. The museum becomes a palimpsest of contemporary architectural gestures combined with transcriptions of local, traditional, classical and archaic spatial structures. Rigas Feraios multiple identities are studied and spatialized in the new museum. These mnemonic traces are re-materialized and re-termporalized in the museum while they acquire spatial scales, texturality, tactility and phenomenological qualities directing the users’ bodies, re-sensitizing their haptic sensibilities and re-orienting their visual perceptions. In the micro-scale the map’s cartographical elements are transcribed either as textural materialities in glyphs and embossed surfaces or as architectural elements in relief and full-carved surfaces. In the larger scale, the megalithic, archaic walls become reference to the ancient structures and typologies of Velestino. The upper roof zone commemorates the urban roof morphology of the village and the gray-stone roof of his school as it is represented in drawings by architect Dimitris Pikionis. Furthermore a grid of beams forms an independent structural system in diagonal dynamic deviation from the ground walls, creating a sense of levitation. These three zones are semi-encircled in the Northeast by a longitudinal, intermittent, monoline wall commemorating the Acropolis of Feres.

Dimitrios Moutafidis, Spiros I. Papadimitriou, Marios Papanikolaou