Β' Βραβείο στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό για το Συγκρότημα Διοίκησης της Δ.Ε.Η. (2017-18)

H πρόταση στοχεύει στην αρχιτεκτονική διαμόρφωση και ενεργοποίηση της συνολικής περιοχής μέσω παρεμβάσεων με ισχυρό αρχιτεκτονικό ίχνος και πολεοδομική, περιβαλλοντική, πολιτισμική διάσταση, τόσο σε αναφορά με το συγκρότημα των διατηρητέων κτιρίων, (ως κρίσιμο λανθάνον δυναμικό), όσο και σε αναφορά με τον περιβάλλοντα χώρο τους, που συνιστά ένα σημαντικό τμήμα του ζωντανού αστικού ιστού. 

Κύρια επιδίωξη, είναι η ενσωμάτωση του συγκροτήματος στη ζωή της πόλης ως συνλειτουργούσα αυτόνομη ολότητα και ταυτοχρόνως ως αναπόσπαστο μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου διαμόρφωσης του αστικού υπόβαθρου.  Έτσι, βασική  συνθετική ενέργεια σε σχέση με την αστκή παρέμβαση, αποτελεί η ανάδειξη του ποταμού και της παραποτάμιας ζώνης - riparian zone-, με την αξιοποίηση του υδάτινου στοιχείου (έμμεση αναφορά στην ιστορία της ΔΕΗ), της κατάλληλης φύτευσης, και της διαμόρφωσης πεζοδρόμων, ποδηλατοδρόμων και καθιστικών. 

Κεντρική Ιδέα- βασικοί στόχοι της πρότασης
Θεωρημένη στο συμβολικό επίπεδο, η πρόταση μας, συνιστά στο σύνολο της έναν ισχυρό πυκνωτή φωτός, ενέργειας και κοινωνικών δράσεων που συγκροτείται από ανάλογα πεδία, οριοθετημένα πάνω σε δυο κάθετα τεμνόμενους άξονες – δρόμους κύριας προσπέλασης.                                           

Πεδία και άξονες ορίζουν ένα βασικό σύστημα αναφοράς μέσω του οποίου συνυπάρχουν και συνεργάζονται αντιστικτικά οι υφιστάμενες- διατηρητέες και οι νέες κτιριακές εγκαταστάσεις. 

Τόσο η είσοδος του υπάρχοντος διατηρητέου κτιρίου- νέου βιομηχανικού μουσείου, όσο και η είσοδος των διοικητικών-γραφειακών χώρων έχουν βασικό πεδίο αναφοράς τη μεγάλη «υπαίθρια πλατεία», τον πυρήνα αυτού που ονομάζουμε «πυκνωτή φωτός, ενέργειας και κοινωνικών δράσεων».

Τα στέγαστρα, ο πύργος, η ισχυρή γραμμή-όριο
Στην στοχευμένη ώθηση που υφίστανται οι επιμέρους δράσεις προς το κεντρικό αυτό σημείο συνάντησης τους συντείνουν οι δυνάμεις που ασκούν πάνω τους (μέσω του σχήματος, της θέσης και της σχέσης τους) τα δυο μεγάλα στέγαστρα, ο κατακόρυφος πύργος και η ισχυρή γραμμή- όριο προς την εθνική οδό. 

Αυτή η προτεινόμενη νέα ζωντανή δυναμική του χώρου, θεωρημένη στην σχεδιαστική της έκφανση, συνιστά μια ενιαία, ισχυρή συνθετική κίνηση (ή χειρονομία) που τακτοποιεί, αλλά και ενεργοποιεί στο σύνολο του το –σήμερα θρυμματισμένο και ανενεργό- πεδίο. 

Ως έννοιες, δομές, μορφές και χρήσεις, τα προτεινόμενα στέγαστρα με τη γυμνότητα και τη δυναμική του στατικού τους φορέα αποτελούν σύγχρονες εκφάνσεις των υφιστάμενων διατηρητέων βιομηχανικών υπόστεγων, με έμμεση αναφορά στον εργοστασιακό χαρακτήρα της ΔΕΗ. 

Έτσι, θεωρούμε οτι στην προκειμένη περίπτωση το ευαίσθητο ζήτημα της συσχέτισης «παλαιού- νέου» αντιμετωπίζεται στην δομική του ουσία και όχι μέσω μιας εικονογραφικής μίμησης, ή μέσω μιας υπερτεχνολογικής αντίθεσης. 

Επιπλέον, τα στέγαστρα –θεωρημένα ως βασικά συνθετικά στοιχεία- λειτουργούν ως τοπόσημα, σημεία αναφοράς και υπερτοπικής σημασίας πόλοι έλξης. Παράλληλα, επιτρέπουν μια τριπλή σχέση με τα υφιστάμενα βιομηχανικά κτίσματα: Είτε είναι σχέση απλής αυτόνομης συνύπαρξης, είτε είναι σύνθετη αλληλοσυσχέτιση (το ένα πάνω, ή μέσα στο άλλο).

Το φως ως πρωτεύουσα συνθετική συνιστώσα
(α) Το φυσικό φως, διαπερνά τις περσίδες των στεγάστρων και των επιμέρους κατακόρυφων στοιχείων, διαμορφώνοντας μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα στο περιρρέον κενό, στους ημιυπαίθριους αλλά και εσωτερικούς χώρους.

(β) Ειδικά το ηλεκτρικό φως, και μάλιστα τη νύχτα (είτε λειτουργεί συνολικά, είτε μερικώς) αναγορεύεται ως ο πρωταγωνιστής της σύνθεσης, καθώς αναδεικνύει στο έπακρο τις καθαρές γραμμές της, την ειδική πολύ- λειτουργικότητα, τη διαφάνεια, την αισθητική αλλά και τον συμβολισμό του συγκροτήματος, ως πρώην εργοστάσιο της ΔΕΗ και τώρα, διοικητικό, εργασιακό, αλλά και κοινωνικό-πολιτιστικό κέντρο.

Από την εθνική οδό διακρίνεται αμέσως το ιδεόγραμμα της φωτισμένης σύνθεσης, σε συνδυασμό με τις επιμέρους πυκνώσεις φωτός εντός των στεγάστρων και την κατακόρυφη λάμψη- τοπόσημο του πύργου, η οποία –όπως ήδη αναφέρθηκε- λειτουργεί ως σημείο αναφοράς όλης της περιοχής.

Στο πλαίσιο αυτό, διαμορφώνονται πολλαπλές θεάσεις τόσο από την πόλη προς το νέο συγκρότημα, όσο και από το εσωτερικό του τελευταίου προς τον περιβάλλοντα χώρο και το ευρύτερο αστικό πεδίο, έως και τη θάλασσα.

Έτσι, υπάρχει μια γρήγορη θέαση από την Εθνική οδό προς το κτιριακό συγκρότημα, αλλά και μια αργή, σταδιακή διείσδυση πολλαπλών θεάσεων αλλά και περιπατητικών διαδρομών από τη γειτονιά και την πόλη προς αυτό, ως ανοιχτό υποδοχέα. Με αντίστροφη φορά, από τους υψηλούς ορόφους των νέων εγκαταστάσεων, διακρίνονται τα σημαντικά τοπόσημα της πόλης και ο φαληρικός όρμος, ενώ από τους χαμηλούς, οι πολλαπλές σχέσεις του ίδιου του συγκροτήματος προς τον εαυτό του και τη γειτονιά.

Κτιριολογικό –λειτουργικό διάγραμμα
Σημαντικό στοιχείο της πρότασης, αποτελεί η δυνατότητα σταδιακής, κατά φάσεις κατασκευής, λόγω της συγκρότησης τους σε επιμέρους ενότητες, οι οποίες ωστόσο σε κάθε φάση μπορούν να είναι λειτουργικά ολοκληρωμένες (step by step construction). Ανάλογη δυνατότητα ευελιξίας στο πρόγραμμα έχει και η εφαρμογή των στεγάστρων- υπόστεγων κάτω από τα οποία η σύνθεση επιδέχεται δυνατότητες εφαρμογών και μετασχηματισμών. Έτσι, παράλληλα με τη δυνατότητα της κατά φάσεις διαμόρφωσης της στο χρόνο, επιτυγχάνεται και στο χώρο, η μεταλλαξιμότητα και ευελιξία της εφαρμογής της πρότασης. Επίσης, ο επιμερισμός αυτός σε τρεις ενότητες μειώνει αισθητικά και ουσιαστικά τον φαινόμενο συνολικό όγκο των ζητούμενων τετραγωνικών.

Στοιχεία περιβαλλοντικού σχεδιασμού
Κτήρια και υπόβαθρο λειτουργούν συμπληρωματικά στο πλαίσιο ενός περιβαλλοντικού σχεδιασμού με αξιοποίηση βιοκλιματικών αρχών και χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 

Η υδάτινη επιφάνεια (waterscape) λειτουργεί όχι μόνο νοηματικά σε σχέση με την προϋπάρχουσα βιομηχανική λειτουργία του συγκροτήματος, αλλά και ουσιαστικά, προσφέροντας ένα υπόβαθρο πάρκου ψυχαγωγίας, πολιτισμού και περιπάτου. Κυρίως, δημιουργεί έναν μικρό υδροβιότοπο στην παραποτάμια περιοχή (riparian zone) και σε συνδυασμό με την κατάλληλη φύτευση διαμορφώνει ένα μικροπεριβάλλον, το οποίο –πέρα από όλες τις άλλες ιδιότητες του - καθαρίζει το νερό του ποταμού και αποτελεί πηγή φυσικού δροσισμού. Έτσι το νερό, ως έμμεση αναφορά στην προγενέστερη λειτουργία της ΔΕΗ, αποκτά και στο παρόν έναν ενεργό ρόλο, στο πλαίσιο ενός σύγχρονου αστικού περιβαλλοντικού -αειφόρου σχεδιασμού.  

Παράλληλα, η ίδια η σύνθεση με τα υπόστεγα – στέγαστρα ως «μη κτήρια» και η ελεύθερη διασπορά των χωρικών ενοτήτων εντός τους, ενισχύει τη διαμπερότητα των χώρων και ευνοεί το φυσικό αερισμό και φωτισμό. Καθώς δεν συγκροτείται ένα κλειστό- συμπαγές κτήριο, η διαμπερότητα και το φυσικό φως εντείνονται από τις περσίδες των στεγάστρων (και τις περσίδες των υαλοστασίων), οι οποίες αφήνουν το φως να διαπερνά φιλτραρισμένο τον εσωτερικό χώρο, και τους ενδιάμεσους ημιυπαίθριους, ενώ παράλληλα, ο ζεστός αέρας απάγεται από αυτές. Έτσι, η βιοκλιματική λειτουργία του χώρου επιτυγχάνεται με απολύτως φυσικά μέσα, αβίαστα και ροϊκά. 

Σκίτσο Τάσου Μπίρη.

Στοιχεία Έργου:
Αρχιτεκτονική ομάδα: Σοφία Τσιράκη, Θανάσης Καραχάλιος, Σωτήρης Καραχάλιος, Μάγδα Χαμπάλογλου, Λουίζα-Μαρία Μπελεμέζη
Σύμβουλος αρχιτέκτων: Τάσος Μπίρης
Συνεργάτες αρχιτέκτονες: Σοφία Τζαβέλλα, Θοδωρής Σιούτης (φοιτητής αρχιτεκτονικής)
Σύμβουλος Στατικών: Παγωνης-Χρονέας-Κινάτος Ε.Ε
Φωτορεαλιστικες απεικονίσεις: K-rendering

Διαβάστε το Πρακτικό της Κριτικής Επιτροπής ΕΔΩ