Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα σχολείο. Το “ΕΛΕΝΕΙΟΝ” Δημοτικό Σχολείο, που με τις πελώριες επικλινείς κεραμοσκεπές του, το πέτρινο σώμα του -το τέλεια ομοιόμορφο και συμμετρικό- και τα αψιδωτά του παράθυρα, έμοιαζε να έχει βγει μέσα από κάποιο παραμύθι. Πολλά παιδιά έχτισαν εδώ τις πρώτες τους αναμνήσεις, περιδιαβαίνοντας μεταξύ της ολόφυτης μπροστινής αυλής, των ψηλοτάβανων αιθουσών και του πίσω προαύλιου χώρου, ο οποίος σαν ένα μεγάλο πλατό, αντηχούσε τα γέλια και τις φωνές τους. Τα χρόνια περνούσαν και κάποια στιγμή απέκτησε ένα αδερφάκι στην άλλη άκρη της πίσω του αυλής, ώστε περισσότερα παιδιά να μπορούν να κάνουν εδώ τα πρώτα τους βήματα στον κόσμο της γνώσης, της πιο δυνατής μαγικής δύναμης των μεγάλων ανθρώπων. Και τα χρόνια συνέχισαν να περνούν. Και καθώς η ζωή περνά και αλλάζει, καθώς νέες ανάγκες δίνουν μορφή σε νέες δημιουργίες, το μικρό αυτό αδερφάκι χρειάστηκε να μεγαλώσει, να γίνει κι αυτό ισοδύναμο μέλος αυτής της οικογένειας που κατοικεί ακριβώς έξω από τα ενετικά τείχη.

-Πώς θέλεις να μεγαλώσεις, τι θα ήθελες να γίνεις; ρώτησε το μεγάλο Ελένειο.

-Θέλω να μεταμορφωθώ, να στέκω δίπλα σου ισάξια, να πάρω στοιχεία σου και να τα ενσωματώσω. Θέλω να δουλέψουμε μαζί, ώστε η χαρά και η γνώση να μεγαλώνουν σε αυτό το σπίτι. Να μεγαλώσουμε γενιές και γενιές κάτω από μια κοινή στέγη, αποκρίθηκε.

-Kαι πως θα το κάνεις αυτό;

-Θα σκάψω ένα σκάμμα!  Όχι πολύ, ίσα ίσα, για να μην υψωθώ ψηλά και σε κρύψω (-1μ). Θέλω να φαίνεσαι από παντού! Άλλωστε όλα τα άλλα κτίρια τριγύρω όλο και ψηλώνουν, οπότε καλύτερα να μην μετέχω σε αυτή την άναρχη κορυφογραμμή, αλλά εσύ να χορογραφείς τη σχέση μας με τον ουρανό. Έπειτα, θα φτιάξω ένα νέο επίπεδο. Με έναν στιβαρό κάναβο από υποστυλώματα και τοιχία οπλισμένου σκυροδέματος, να βαστούν μια παχιά πλάκα που ορίζει ένα νέο έδαφος (+3.30μ). Και στο ενδιάμεσο, θα εγκολπωθούν όλες οι λειτουργίες. Κλίμακες, ράμπες ήπιας κλίσης και ανελκυστήρες θα ενώνουν τα επίπεδα, επιτρέποντας την κίνηση, τη μάθηση και το παιχνίδι να συμβαίνουν σε όλες τις διαστάσεις του χώρου. Και όλα αυτά θα γίνουν με άξονα το κέντρο σου και συμμετρικά. Τούβλινοι τοίχοι που κοιτάνε με ανάποδη κλίση προς τα πάνω θα δώσουν την αίσθηση της πορώδους υφής, αψιδωτά τυποποιημένα ανοίγματα σαν τα δικά σου θα με στολίσουν, ενώ δέντρα και φυτά θα ριζώσουν παντού τριγύρω αλλά και πάνω μου. Κι έτσι επιτέλους, αυτό το νέο έδαφος θα διαμορφώσει μια αυλή καταπράσινη, σαν την μπροστινή. Θα έχει έναν κάτω κόσμο, έναν πάνω κόσμο κι έναν ενδιάμεσο. Στον ενδιάμεσο εσύ, να παρατηρείς αλλά και να παρατηρείσαι. Κάτω η εγκόλπωση, η σκιά, η διδασκαλία, η διανοητική άσκηση, η προστασία. Πάνω το άνοιγμα, το φως, το παιχνίδι, η κίνηση, η σωματική άσκηση, η ελευθερία. Θα υπάρχουν χώροι εκτόνωσης και στο κάτω επίπεδο, καθώς τρύπες και φωταγωγοί θα ανοίξουν στην πλάκα για να το φωτίσουν και να το δροσίσουν.

Θα είναι σαν ένα μεγάλο υπόστεγο, όπου πέραν από τους κλειστούς χώρους, θα μπορούν τα παιδιά να παίζουν τις βροχερές μέρες ή όταν θέλουν να κρυφτούν από τον ήλιο. Μόνο τα δομικά στοιχεία θα φτάνουν ως πάνω, όλα τα υπόλοιπα στοιχεία πλήρωσης δεν θα ακουμπάνε την πλάκα, αφήνοντας το φως να ταξιδέψει ακόμα και στα πιο βαθιά μου σημεία. Θα απομακρυνθώ από τα όρια του οικοπέδου, κι έτσι στη δυτική πλευρά (-3,50μ από το όριο) θα βρεθούν οι είσοδοι από τον δρόμο, ενώ στην ανατολική (-5μ από το όριο), η οποία παρακολουθεί την ανάπτυξη των αιθουσών του νηπιαγωγείου, θα βρεθούν οι αυλές αυτού.

Στα νότια θα βάλω τις αίθουσες διδασκαλίας του δημοτικού αλλά και την είσοδο του νηπιαγωγείου (-5μ ~ -2,5μ από το όριο). Πλάι στον δρόμο, στις εισόδους πλάι, το ιατρείο και τις λειτουργίες που απαιτούν άμεση πρόσβαση από αυτόν.

Και στο κοινό βορινό μας όριο, το εστιατόριο, που θα εκτονώνεται σε ένα μεγάλο αίθριο, ώστε να μπορούν να διεξαχθούν ποικίλες εκδηλώσεις.

Αντιδιαμετρικά της αίθουσας εστίασης, στο βορινό άκρο του νηπιαγωγείου, μια αλάνα 10Χ20 για να παίζουν τα παιδιά και να ασκούνται. Από την άλλη κατακόρυφα τούβλινα κλωστρά με καμάρες στα τελειώματα, σαν οβελίσκοι, θα σηματοδοτούν τα σημεία των εισόδων. Στα όρια των γηπέδων, η επιφάνειά μου θα τσακίσει, φτιάχνοντας φεγγίτες για τις λειτουργίες του κάτω κόσμου και κερκίδες για τον πάνω. Κι όπως η μεγάλη διαμήκης τρύπα στην πλάκα μου, μεταξύ των δύο γηπέδων, θα έρθει να καλυφθεί από μια επικλινή στέγη, ορίζοντας και τον άξονα συμμετρίας της σύνθεσης, αντιστοίχως και παράλληλα αυτής, θα εμφανιστούν δύο στέγαστρα πάνω απ’ τις κερκίδες. Κι οι στέγες θα ακολουθούν τις κλίσεις των δικών σου, στην προσπάθεια να χτίσω έναν συνεχή διάλογο μαζί σου.

-Ελπίζω αυτά που μου λες να ωριμάσουν, να παραγάγουν ομορφιά και μαζί να χτίσουμε μια σχέση αδιάσπαστη. Αλλά προτού η αφήγηση τελειώσει, υπάρχει κάτι άλλο που έχει να ειπωθεί για αυτή την τρισδιάστατη χωρική εμπειρία, που την ολοκληρώνει λειτουργικά και της προσδίδει την απαιτούμενη βιοκλιματική, περιβαλλοντική και ενεργειακή προσέγγιση που απαιτείται από κάθε σύγχρονο έργο;

-Ένα υπόγειο parking θα ολοκληρώσει το κτιριολογικό πρόγραμμα, ώστε τα αυτοκίνητα να χάνονται από τη θέα του οικοπέδου (-3,55μ). Όσον αφορά τα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά, αυτά προκύπτουν από τον ίδιο τον σχεδιασμό. Τον τρόπο με τον οποίο οι αίθουσες που ζητάνε φως προσανατολίζονται προς αυτό, τη σκίαση που προσφέρει η πλάκα σε συνδυασμό με τον δροσισμό από τις δεντροφυτεύσεις, τους ψηλοτάβανους χώρους που είναι διαμπερείς και δεν εγκλωβίζουν τη θερμότητα εντός τους, τους φωταγωγούς και τους φεγγίτες που αφήνουν το φως να μπει μέσα στο κτίριο, καθώς και από τα υλικά, το πάχος των τοίχων που μονώνουν τις κλειστές αίθουσες, το χώμα που απορροφά το βρόχινο νερό αλλά και τις δεξαμενές συλλογής των όμβριων υδάτων, που μειώνουν τη χρήση κατανάλωσης του νερού. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τη χρήση φωτοβολταϊκών πανέλων που ολοκληρώνουν τη στέψη, και τους 3 πυλώνες στη νότια πλευρά πάνω στους οποίους τοποθετούνται αστικές ανεμογεννήτριες και προσφέρουν στην ενεργειακή αυτονομία, θα μου δώσουν μακροζωία και βιωσιμότητα.

Τέλος, σχετικά με την ευελιξία και τις μελλοντικές τροποποιήσεις, τόσο η ελεύθερη κάτοψη του κανάβου, όσο και η πρόβλεψη των επιθυμητών επεκτάσεων στον αρχικό σχεδιασμό, κάνουν το σώμα μου προσαρμόσιμο στις αλλαγές.  

-Πλάθοντας όλα αυτά τα στοιχεία όπως μου τα αφηγήθηκες, είμαι σίγουρο ότι θα φτιάξεις το δικό σου παραμύθι. Το δικό μας παραμύθι, είπε το μεγάλο Ελένειο.

Και ζήσαν αυτά καλά κι εμείς καλύτερα.

Αρχιτεκτονική μελέτη: Κωνσταντάρας Κίμων, Πετρολέκα Μαγδαληνή