Συμμετοχή στον Διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων για το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης

Βασικοί άξονες της πρότασης αποτελούν αφενός η αρχαία διαδρομή από την ακρόπολη της αρχαίας Σπάρτης έως τον Ευρώτα, και αφετέρου το βιομηχανικό κέλυφος του εργοστασίου της Χυμοφίξ, ως ένα αρχιτεκτονικό μνημείο που αναδεικνύει τη μοντέρνα αρχιτεκτονική και τη βιομηχανική κληρονομιά της χώρας. Οι δύο αυτές διαφορετικές εποχές έρχονται να συνυφάνουν μαζί το νήμα της ιστορίας της Σπάρτης, μέσα από τη συνδιαλλαγή της ένδοξης αρχαιότητας και της νεότερης ιστορίας της πόλης.

Η οδός δεν καθορίζει μόνο την είσοδο στον νέο χώρο του μουσείου, αλλά η ίδια η ιδέα της κίνησης μεταφράζεται σε έναν αρχαιολογικό περίπατο που ξεκινά από την αρχαία ακρόπολη και καταλήγει στο οικόπεδο του νέου μουσείου, όπου και ελίσσεται στον χώρο δημιουργώντας μια νέα μουσειακή εμπειρία. Η κίνηση καταλήγει εκ νέου στην αρχαία οδό που βρίσκεται στο εσωτερικό του οικοπέδου, η οποία οδηγεί τον επισκέπτη στην υπαίθρια έκθεση των ψηφιδωτών που χωροθετείται δίπλα από τον Ευρώτα, λειτουργώντας ως η εκτόνωση της πορείας, από τον κλειστό χώρο στον στεγασμένο και έπειτα υπαίθριο χώρο του οικοπέδου, συνοδεύοντας και εμπλουτίζοντας τη μουσειακή εμπειρία με διαφορετικές αρχιτεκτονικές ποιότητες.

Το κέλυφος του παλιού εργοστασίου δημιουργεί την ιδέα της οντότητας που πολλαπλασιάζεται, και χωροθετείται με τέτοιο τρόπο στο οικόπεδο, ώστε να δημιουργήσει μια περίκλειστη εσωτερική αυλή που αναδεικνύει τα αρχαιολογικά ευρήματα στο κέντρο του αιθρίου, και νοηματοδοτεί το ίχνος αυτό σαν έναν νέο τόπο που αποκτά κεντρική θέση στον σχεδιασμό του ΝΑΜΣ. Ταυτόχρονα, τα κουτιά-οντότητες εμπλουτίζουν το μουσειακό αφήγημα προσφέροντας ξεχωριστές εμπειρίες στο εσωτερικό τους, βοηθώντας σε μια βιωματική προσέγγιση του μουσειακού χώρου.

Οι όψεις αντλούν τις χαράξεις τους από τις χαράξεις του μοντέρνου σχεδιασμού των όψεων του παλιού εργαστασίου. Ο Ζενέτος φανταζόταν τις ελεύθερες όψεις σαν ένα σύστημα που επεκτείνεται στο άπειρο. Η γραμμικότητα εντείνει την δυναμική των χαράξεων του συστήματος και περικλείει τη μεταβλητότητα και την ελευθερία οργάνωσης του εσωτερικού, σαν ένα αφαιρετικό πέπλο. 

Ο μετασχηματισμός αυτής της ιδέας στο σήμερα γίνεται σε δύο επίπεδα. Σε επίπεδο χαράξεων, οι οριζόντιες γραμμές της όψης αναδιπλώνονται και αγκαλιάζουν τον όγκο των κουτιών – οντοτήτων σε όλες τους τις όψεις. Αυτό λειτουργεί ως η νοηματική συνέχεια και συνοχή του αρχικού όγκου και των νέων κατασκευών.

Ταυτόχρονα όμως, σε ένα δεύτερο επίπεδο, οι όγκοι αυτοί -τα κουτιά-οντότητες- επιδέχονται μιας επιπλέον επεξεργασίας στο επίπεδο της υλικότητας, ώστε να διαφοροποιούνται από το αρχιτεκτονικό μνημείο. Έχοντας ως δάνειο από την αρχιτεκτονική του Ζενέτου το στοιχείο της προκατασκευής, προβαίνουν σε μια επανεφεύρεση του κλασσικού προκατασκευασμένου πανέλου από οπλισμένο σκυρόδεμα, σε μια σύγχρονη εκδοχή από Glass fiber reinforced concrete (GFRC). Το υλικό αυτό επιτρέπει να σχηματιστούν διάτρητα πανέλα που βοηθούν στη βιοκλιματική συμπεριφορά του κτιρίου, καθώς δημιουργείται ένα διπλό κέλυφος στις όψεις που δροσίζει την κτιριακή μάζα του μουσείου, βοηθώντας, μαζί με τα ενεργητικά συστήματα που υπάρχουν στο κτίριο, στη διατήρηση της επιθυμητής θερμοκρασίας του κτιρίου. 

Το γεωμετρικό μοτίβο αυτών των προκατασκευασμένων πανέλων δημιουργείται από την υπέρθεση και διαφοροποίηση γεωμετρικών μοτίβων, που εμφανίζονται σε ψηφιδωτά που υπάρχουν σε ρωμαϊκές επαύλεις της Σπάρτης και σώζονται μέχρι σήμερα, βοηθώντας στη νοηματική σύνδεση των εποχών και τη δημιουργία της χαρακτηριστικής ταυτότητας του νέου μουσείου. Η αντίθεση ανάμεσα στο αρχιτεκτονικό μνημείο και τα νέα κουτιά-οντότητες γίνεται ακόμη ευκρινέστερη, με τη χρήση του χρώματος. Το λευκό των «λευκών καθεδρικών» του μοντέρνου έρχεται σε αντίστιξη με το χρωματιστό σκυρόδεμα του σήμερα, που έχει αναφορά και στο χρώμα της πορφύρας που χρησιμοποιούνταν και στην αρχαία Σπάρτη, και επιτρέπει την ανάδειξη των αρχαιοτήτων και στο εσωτερικό του μουσείου. Αυτή η πολυεπίπεδη σχέση ανάμεσα στον αρχαίο κόσμο, τον βιομηχανικό σχεδιασμό και το σήμερα, συνεχίζεται και στη δημιουργία των διάτρητων μεταλλικών πανέλων που χρησιμοποιούνται στις ελαφριές μεταλλικές κατασκευές οι οποίες στεγάζουν την υπαίθρια έκθεση των ψηφιδωτών, καθώς και στα κινητά πανέλα-σκίαστρα που βρίσκονται μπροστά από τα ανοίγματα στο ισόγειο του κτιρίου.

Διαγωνισμός: Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης
Έτος: 2019
Περιοχή: Σπάρτη

Αρχιτεκτονική Mελέτη: NoDāta Architecture  - Γουρδούκης Χρήστος & Ξένια Παπαστεργίου
Αρχιτεκτονική Ομάδα: Γουρδούκης Χρήστος, Ξένια Παπαστεργίου, Αθηνά Χαραλαμπίδου, Έφη Λιλή
Σύμβουλος Μελέτης: Κωστής Σκρουμπέλος
Σύμβουλοι Βιοκλιματικού Σχεδιασμού: Ανδρέας Αλυγίζος, Γιώργος Κορωναίος
Στατική μελέτη: Νίκος Ρώσσης