Συμμετοχή στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό "Ανέγερση κτηριακών εγκαταστάσεων για τη στέγαση των υπηρεσιών της Γενικής Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου υποδομών και Μεταφορών και διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου (σε σύνδεση με τα έργα ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ Α.Ε.) στην οδό Πειραιώς 166" 

ΑΡΧΕΤΥΠΟ - Η ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Η πρακτική κατασκευής των κυβερνητικών κτιρίων ακολουθεί, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, τη συμβολική γλώσσα αναπαράστασης του κράτους διαμέσου της αρχιτεκτονικής. Είτε αφορά τη γενόσημη «ηρωϊκή» μνημειακότητα της πρώιμης νεωτερικότητας (αλλά και τη σύγχρονη αντι-ηρωική - πραγματιστική εκδοχή της) με την υιοθέτηση μιας τεχνοκρατικής ρητορικής προόδου, είτε τη συμβολική επεξεργασία της εθνικής ταυτότητας του μεταποικιακού κράτους, το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο αναζητά στον συμβολικό λόγο την αφετηρία της συνθετικής διαδικασίας, καθιστώντας με τον τρόπο αυτό προνομιούχα τη θέση τής αναπαράστασης σε σχέση με την επιτελεστική ιδιότητα της παράστασης.

Η πρόταση για τη δημιουργία του νέου συγκροτήματος της Γενικής Γραμματείας Υποδομών προσπαθεί να εξετάσει κριτικά τη σημασία του συμβολικού λόγου, εστιάζοντας περισσότερο στην αρχετυπική καταγωγή των πρωτογενών στοιχείων του και λιγότερο στην αναπαραστατική ιδιότητα των συμβόλων του.

‘ΑΡΧΕΙΟΝ’ – Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ
Επιχειρείται η νοηματική και τυπολογική σύνδεση του νέου κτιρίου με εκείνη του «ΑΡΧΕΙΟΥ», της κατοικίας του Άρχοντα (διοικητή-κυβερνήτη), στην οποία φυλάσσονταν τα δημόσια έγγραφα. Η αρχιτεκτονική παρουσία του τύπου είναι εκείνη που ενεργοποιεί τη διττή νοηματοδότηση του αρχείου, ταυτόχρονα ως αφετηρίας και δημόσιας εξουσίας.

Σε αντίθεση με τη θεατρική προέλευση της δομής των Βουλευτηρίων (νομοθετική εξουσία), το «Αρχείο [κτίριο]» (εκτελεστική εξουσία) χαρακτηρίζεται από τη γενόσημη (generic) δομή της κατοικίας, η οποία γειτνιάζει τοπολογικά με το ενιαίο και συμπαγές σώμα του αρχείου [το σώμα των εγγράφων].

Η ταύτιση της αρχιτεκτονικής διάταξης με το συμπαγές σώμα τον εγγράφων [αρχείο], μέσα από την ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ της μονάδας (είτε αυτή προϋπάρχει ως κατοικία είτε κατασκευάζει η ίδια το συμπαγές σώμα της, όπως τα δημόσια έγγραφα και οι χωρικές διατάξεις αποθήκευσής τους), οδηγεί στην παραγωγή του γενόσημου χώρου, ο οποίος χαρακτηρίζει την εννοιολογική και χωρική προέλευση του αρχετύπου.

ΕΜΒΑΤΗΣ - ΣΩΜΑ
Το σώμα του κτιρίου παράγεται από την επανάληψη του -κοινού για τα έργα υποδομών- διπλού ύψους πλαισιωτού μεταλλικού δικτυώματος (truss system), το οποίο και χρησιμοποιείται ως εμβάτης (μονάδα). Η εγκάρσια, με εναλλαγή καθ’ ύψος, τοποθέτηση του εμβάτη ορίζει τον κανόνα, με τον οποίο και διατυπώνεται χωρικά η κτιριακή μάζα. Το κενό και το πλήρες ορίζονται από την απουσία πλήρωσης μεταξύ των μονάδων, επιτρέποντας τη διάχυση του φυσικού φωτός στην καρδιά του κτιρίου, ενώ η «παράλειψη» δύο στοιχείων στη στάθμη του ισογείου ορίζει με τη μορφή ΣΤΟΑΣ την εγκάρσια διέλευση από τον άξονα της Πειραιώς προς την είσοδο του κτιρίου και τη γύρω περιοχή.

ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ | ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΤΟΑ
Το οικόπεδο τοποθετείται στο όριο του αστικού ιστού, ανάμεσα στη γειτονιά των Κάτω Πετραλώνων και στην αδιαμόρφωτη και επιβαρυμένη περιοχή του Ελαιώνα. Οι γραμμές του προαστιακού θέτουν ένα αυστηρό όριο στο Βορειοδυτικό τμήμα τής περιοχής, ενώ ο άξονας της Πειραιώς -από την αρχή της Πέτρου Ράλλη μέχρι την κατάληξή του στον Πειραιά- χάνει τον αστικό χαρακτήρα του και μετατρέπεται σε κυκλοφοριακό άξονα με σημαντικές παρόδιες χρήσεις.

Η πρόταση προσπαθεί να ενισχύσει τις υπάρχουσες ροές πεζών, εντοπίζοντάς τες στον άξονα που δημιουργείται από τον σταθμό του προαστιακού (που λειτουργεί και ως το πιθανότερο σημείο εισόδου των χρηστών στο κτιριακό συγκρότημα) προς την οδό Πειραιώς και από εκεί στη γειτονιά των Πετραλώνων.

Η παρουσία της κεντρικής ΣΤΟΑΣ επιχειρεί να διατυπώσει με αρχιτεκτονικούς όρους την υπάρχουσα δημόσια κίνηση, αποκλίνοντας από την αρχική διαγώνια χάραξη, η οποία λόγω μεγέθους και διεύθυνσης δημιουργεί δυσλειτουργίες στην απρόσκοπτη κίνηση των πεζών. Ταυτόχρονα, επιχειρεί να λειτουργήσει ως το συνδετικό στοιχείο ανάμεσα στο σκληρό όριο της Πειραιώς και την τοπιακή διαμόρφωση της βορειοδυτικής πλευράς που ορίζεται ως δημόσιος χώρος πρασίνου, σε άμεση συνέχεια με το Σεράφειο και τις μελλοντικές προς ανάπλαση γειτονικές κτιριακές εγκαταστάσεις.

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
Συγκροτείται μία πολύπλευρη στρατηγική βιοκλιματικού σχεδιασμού, που διατρέχει όλες τις κλίμακες του κτιρίου, με στόχο τη βελτιστοποίηση της θερμικής άνεσης στο εσωτερικό με την ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση του κόστους κλιματισμού. Αυτό επιτυγχάνεται με την ανακύκλωση και εκμετάλλευση ενέργειας, την προσαρμοζόμενη λειτουργία του συστήματος κλιματισμού-εξαερισμού, τη δυναμική λειτουργία των όψεων ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, καθώς και την εκτεταμένη χρήση φωτοβολταϊκών πανέλων.

Η βιοκλιματική προσέγγιση ξεκινά από την αρχιτεκτονική σύνθεση:

ΣΤΑΥΡΟΕΙΔΗΣ “ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ” ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΟΓΚΩΝ
- Μέγιστη εκμετάλλευση αυτοσκιάς για προστασία από την άμεση ηλιακή ακτινοβολία.
- Δημιουργία σκιαζόμενων αιθρίων με ελεύθερη κυκλοφορία του αέρα, που συμβάλλει στη διατήρηση χαμηλών θερμοκρασιών το καλοκαίρι και προστασία από τον άνεμο και το κρύο τον χειμώνα.

ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ ΟΓΚΟΥ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΣΕ ΜΙΚΡΟΤΕΡΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ
- Αποφυγή γραφειακών χώρων μεγάλου βάθους με προβληματικό ηλιασμό.
- Μεγιστοποίηση φυσικού φωτισμού και οικονομία στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για τεχνητό φωτισμό.

ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ ΝΕΡΟΥ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ
- Δημιουργία ευχάριστου μικροκλίματος δροσισμού το καλοκαίρι.
- Εκμετάλλευση θερμοαποθηκευτικής ικανότητας του νερού τον χειμώνα.

Στο επίπεδο των μηχανολογικών εγκαταστάσεων, προβλέπεται η εγκατάσταση 2,640 τ.μ. φωτοβολταϊκών πανέλων στην οροφή του κτιρίου και η συλλογή ομβρίων και ανακύκλωση νερού για γκρίζα χρήση. Προτείνεται, επίσης, ένα υβριδικό σύστημα εξαερισμού με συνδυασμό φυσικού και μηχανικού αερισμού των χώρων, με αυτόματη λειτουργία με αισθητήρες θερμότητας, ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη εξοικονόμηση ενέργειας, με προσαρμοζόμενη λειτουργία χειμώνα/καλοκαιριού και ημέρας/νύχτας.

Παράλληλα, χρησιμοποιούνται μέθοδοι ανάκτησης και επανάχρησης του πλεονάσματος ενέργειας από τις μηχανολογικές εγκαταστάσεις, με προσαρμογή της λειτουργίας τους ανά εποχή.

Σημαντικό μέρος του βιοκλιματικού σχεδιασμού αποτελούν οι όψεις του κτιρίου με τη χρήση τεμαχίων ETFE.
Στις όψεις χρησιμοποιείται ένα πολύπλευρο σύστημα διαχείρισης της ηλιακής ακτινοβολίας, που ενσωματώνει τεμάχια DYNAMIC ETFE με ηλιοπροστατευτικό μοτίβο, προσαρμοζόμενη λειτουργία χειμώνα/καλοκαιριού και DEFLECTING υαλοπίνακες με ενσωματωμένες μικρο-περσίδες στο διάκενο, που εκτρέπουν την άμεση ακτινοβολία χωρίς να εμποδίζουν τη θέα για τους εργαζόμενους.

ἀρχεῖον – Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ
Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός/ Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών
Πρόγραμμα: Κτήριο γραφείων της Γενικής Γραμματείας Υποδομών
Μέγεθος: 20,000 τ.μ.
Έτος: 2019
Τοποθεσία: Αθήνα, Ελλάδα

Αρχιτέκτονες: Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος, Γεωργία Συριοπούλου
Συνεργάτες: Ναταλία Σωτήρχου, Ειρήνη Κίτσου, Γιάννης Ορλής (φοιτητές αρχιτεκτονικής)
Πολιτικός Μηχανικός: Μαρίνος Καττής
Μηχανολόγος Μηχανικός: Μαρία Μαγείρου