Ανέγερση Κτιριακού Συγκροτήματος της Σχολής Καλών Τεχνών στη Φλώρινα

Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Φλώρινας, στη δυτική Μακεδονία. Οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στη περιοχή είναι εξαιρετικά δυσμενείς, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες, με κρύους βόρειους ανέμους και χαμηλές θερμοκρασίες. Η περιοχή γύρω από το οικόπεδο χαρακτηρίζεται φτωχή περιβαλλοντικά και δεν ευνοεί τη λειτουργία και τις δραστηριότητες που καλείται να στεγάσει η νέα Σχολή Καλών Τεχνών.

Το κέλυφος ενός κτιρίου αποτελεί το ενδιάμεσο στοιχείο και το όριο μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού χώρου, όπου στο εσωτερικό πρέπει να εξασφαλίζονται οι συνθήκες θερμικής άνεσης ενώ το εξωτερικό περιβάλλον μεταβάλλεται σε εποχιακή και ημερήσια βάση, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες. Με γνώμονα τη βιοκλιματική προσέγγιση, η στρατηγική σχεδιασμού του κτιρίου στράφηκε στην οργάνωση των χώρων κάτω από το επίπεδο του εδάφους, εμπνευσμένη από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των υπόσκαφων κτιρίων, όπου ο χώρος διαβίωσης παραμένει προστατευμένος από τις καιρικές συνθήκες.  

Βασική ιδέα

Κατά τη διαδικασία σύλληψης της βασικής ιδέας, κρίσιμο κριτήριο αποτέλεσε ο καθορισμός ορίων μεταξύ δημόσιων- ιδιωτικών και ανοιχτών- κλειστών χώρων. Η εναλλαγή των σχέσεων μεταξύ τους δημιουργεί και ορίζει τη λειτουργία του κτιρίου.

Το περιβάλλον, το κλίμα και το ανάγλυφο αποτέλεσαν καθοριστικές παραμέτρους κατά την εννοιολογική διαδικασία, αλληλοεπιδρώντας με τα όρια του κτιρίου, προκειμένου να προσδιοριστούν οι εσωτερικοί και εξωτερικοί χώροι και να διαμορφωθούν οι βασικοί όγκοι. 

Ο σχεδιασμός έχει ως γνώμονα τη βέλτιστη εσωτερική οργάνωση των λειτουργιών και την προσβασιμότητα του συγκροτήματος, συμπεριλαμβανομένων των συνδέσεων με τις ήδη υπάρχουσες κτιριακές υποδομές, εξυπηρετώντας ανεξαιρέτως το σύνολο των ιδιαίτερων αναγκών των χρηστών της.

Η υπόσκαφη μορφή ενισχύει την εσωτερικότητα και τον εσωστρεφή χαρακτήρα όπου η καλλιτεχνική δημιουργία και έμπνευση μπορούν να αναπτυχθούν ανεμπόδιστα. Ταυτόχρονα αναπτύσσονται κοινωνικοί χώροι συγκέντρωσης και εκτόνωσης στους χώρους των αιθρίων, οι οποίοι προσφέρονται για κοινωνική επαφή και οργάνωση προβολών, εκθέσεων και καλλιτεχνικών δρώμενων. 

Το υπόσκαφο κτίσμα οργανώνεται με λιτές ορθογωνικές χαράξεις και εγγράφεται σε κάνναβο 2,90χ2,90μ, διάσταση που επιλέχθηκε ως η καταλληλότερη για την οργάνωση των λειτουργικών χώρων του κτιριολογικού προγράμματος. Τρεις πλατείς διάδρομοι (άξονες), παράλληλοι στη μεγαλύτερη πλευρά του κτιρίου, δημιουργούν ένα δίκτυο οριζόντιας κίνησης καταλήγοντας σε αίθρια και τελικά στον εξωτερικό χώρο. Κατά μήκος των διαδρόμων, διατάσσονται αίθουσες διδασκαλίας, αμφιθέατρα, εργαστήρια, ατελιέ, αίθρια και αυλές. Η κύρια πρόσβαση στη σχολή γίνεται από το νοτιοδυτικό άκρο και είναι προσβάσιμη μέσω μιας μεγάλης σκάλας, που λειτουργεί και ως εξωτερικός χώρος συνάντησης.

Βιοκλιματικά χαρακτηριστικά

Ο κύριος στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα βιοκλιματικό κτίριο, με σχεδόν μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα (nZEB), αξιοποιώντας και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τα οφέλη της υπόσκαφης κατασκευής σε συνδυασμό με τα ηλιακά αίθρια και τα φυτεμένα δώματα αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου. Λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών, ο στόχος είναι η διατήρηση της εσωτερικής θερμοκρασίας σε συνθήκες θερμικής άνεσης, με εκμετάλλευση των ηλιακών κερδών και με την ελάχιστη κατανάλωση ενέργειας. Επιπλέον, τα ανοιχτά και κλειστά ηλιακά αίθρια εξυπηρετούν τις ανάγκες για επαρκή φωτισμό και αερισμό των υπόσκαφων τμημάτων. 

Στρατηγική  

Ενσωματώνονται στρατηγικές ενεργητικού και παθητικού σχεδιασμού σε συνδυασμό με νέες τεχνολογίες, όπως:

• Η υπόσκαφη κατασκευή ωφελείται από τη γεωθερμική μάζα και την ανταλλαγή θερμότητας, διατηρώντας τη δροσιά το καλοκαίρι και τη ζέστη το χειμώνα. Επίσης προσφέρει ηχομόνωση και εναρμόνιση με το περιβάλλον.
• Ο προσανατολισμός στον άξονα βορρά- νότου αξιοποιεί βέλτιστα τον ήλιο και επιτρέπει τον φυσικό αερισμό. Οι μόνιμες περσίδες σκίασης περιορίζουν την ηλιακή έκθεση με γωνία πάνω από 45 μοίρες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, μειώνοντας την άμεση ηλιακή ακτινοβολία, και εμποδίζουν τις αντανακλάσεις, ενώ τους χειμερινούς μήνες επιτρέπουν την είσοδο του ήλιου στο εσωτερικό.  
• Δημιουργούνται ηλιακά προστατευόμενες νότιες όψεις και αίθρια. Οι περσίδες και τα ηλιακά αίθρια παρέχουν θερμικά οφέλη, διαχέουν το ηλιακό φως και μεγιστοποιούν τα ηλιακά οφέλη που το κτίριο μπορεί να συλλέξει. Τις θερμές περιόδους, προβλέπεται σκίαση των ανοιγμάτων για την ελαχιστοποίηση των ηλιακών προσόδων και την εξασφάλιση συνθηκών άνεσης μέσω του φυσικού αερισμού. Τα αίθρια συμβάλλουν επίσης στη διαμόρφωση ενός ευνοϊκού μικροκλίματος και διευκολύνουν τον δροσισμό στο εσωτερικό του κτιρίου.
• Στις βόρειες όψεις προβλέπονται στενά ανοίγματα για τον περιορισμό των θερμικών απωλειών και την προστασία από τους χειμερινούς ανέμους. 
• Τα φυτεμένα δώματα επιτρέπουν την πλούσια βιοποικιλότητα και εκλύουν οξυγόνο, προσδίδοντας και αισθητική αξία στο κτίριο. Επιπλέον, παρέχουν θερμική άνεση στους χρήστες και μειώνουν την απορροή όμβριων υδάτων μέσω συστήματος ανακύκλωσής τους. 

Οι παραπάνω στρατηγικές αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση της χρήσης συμβατικών συστημάτων θέρμανσης και ψύξης και τη μείωση της τελικής καταναλισκόμενης ενέργειας, παρέχοντας ευνοϊκές συνθήκες διαβίωσης και εργασίας στους χρήστες. Στόχος είναι η δημιουργία ενός ελεγχόμενου εσωτερικού περιβάλλοντος με κοινωνική δυναμική, όπου το φως, το τοπίο και το κλίμα συνδιαλέγονται και ενεργοποιούν τις αισθήσεις του χρήστη, ενισχύοντας την έμπνευση και την δημιουργικότητά του.

Αρχιτεκτονική μελέτη: vbaskozos architects and associates

Ομάδα μελέτης: Αλεξία Φωτοπούλου, Άννα Γιωτάκου, Άγγελος Σπανός, Νικόλας Μπασκόζος, Σοφία Μητσιγκόλα, Νικόλας Χατζησταμούλος, Ζωή Καλλιάνου, Κατερίνα Ουζούνη

Μελέτη φωτισμού: Ελευθερία Ντεκώ

Στατική μελέτη: Γ. Μαρνέρης 

Ηλεκτρομηχανολογική μελέτη: ΛΔΚ Σύμβουλοι ΑΕ