Γ' Βραβείο στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό για το Συγκρότημα Διοίκησης της Δ.Ε.Η. (2017-18)

1.  Αστική Αμοιβαιότητα / urban mutualism 
Η πρόταση επιχειρεί να επιλύσει το πρόβλημα της συνύπαρξης δύο αντιθετικών προγραμματικών και χωρικών ενοτήτων που προκύπτει από την χωροθέτηση του Συγκροτήματος κτιρίων Διοίκησης και Κεντρικών Υπηρεσιών της Δ.Ε.Η. στην οικιστική περιοχή του Ν. Φαλήρου. 

Το νέο γραφειακό συγκρότημα έρχεται να λειτουργήσει ανταγωνιστικά με την περιοχή κατοικίας καταλαμβάνοντας τoν υπολειμματικό χώρο του παλαιού  Ατμοηλεκτρικού Σταθμού θέτοντας ερωτήματα για την μελλοντική συμβίωση των δύο ετερόκλητων λειτουργιών.

Χρησιμοποιώντας ως δάνειο από την βιολογία την συνθήκη της συμβίωσης  (symbiosis)  και ειδικότερα εκείνη της αμοιβαιότητας  (mutualism), κατά την οποία δύο ανόμοιοι οργανισμοί (symbiots) κατά την μακρόχρονη διάρκεια της βιολογικής τους διάδρασης αναπτύσσουν μια αμοιβαία επωφελούμενη σχέση, προτείνεται η δημιουργία ενός συμβιωτικού κοινωνικού και πολεοδομικού οικοσυστήματος στο οποίο η ΔΕΗ μοιράζεται τις υποδομές της με την κοινότητα και την γειτονιά με σκοπό το αμοιβαίο όφελος των δύο εταίρων. 

Με αυτόν τον τρόπο τα νέα γραφεία διοίκησης της ΔΕΗ αποτελούν ευκαιρία να πραγματοποιηθεί κάτι περισσότερο από ένα γραφειακό συγκρότημα: μπορούν να αποτελέσουν το πλαίσιο αναδιάρθρωσης της δημόσιας ζωής της περιοχής του Ν. Φαλήρου.

2.  Τα Κοινά
Η πρόταση επεξεργάζεται τα δύο διαφορετικά προγράμματα, του μουσείου και του κτηρίου γραφείων , ως ένα διευρυμένο πρόγραμμα κοινωνικής ανασυγκρότησης της γειτονιάς. Οι γραφειακές χρήσεις του κτηριολογικού εμπλουτίζονται με λειτουργίες ψυχαγωγίας, άθλησης και πολιτισμού τις οποίες το συγκρότημα μοιράζεται με την τοπική κοινωνία σε μια συνύπαρξη ανταποδοτικού χαρακτήρα, καθιστώντας έτσι το νέο σύμπλεγμα της Δ.Ε.Η τον πυρήνα της ευρύτερης περιοχής του Νέου Φαλήρου και την ίδια τη Δ.Ε.Η. πρότυπο εταιρικής και κοινωνικής ευθύνης.

Πυρήνα της συγκρότησης της δημόσιας σφαίρας, αποτελεί η κεντρική πλατεία που δημιουργείται στο Νότιο τμήμα του παλαιού Ατμοηλεκτρικού Σταθμού μετά από την σταδιακή υποχώρηση της κτιριακής μάζας και την δημιουργία ενός κενού χώρου - δοχείου ανάμεσα στη γειτονιά και τον Α.Η.Σ. 

Στη συνέχεια το πρόγραμμα διαμοιράζεται μέσα από ένα σύστημα Περικλίσεων - Δωματίων σε τέσσερις  επιμέρους ενότητες με σκοπό την ένταξη του υπερμεγέθους κτιριακού συγκροτήματος στην κλίμακα της γειτονιάς.

- το Συγκρότημα Α τοποθετημένο κεντροβαρικά απέναντι από τα κτήρια του Α.Η.Σ. στο Ο.Τ. 25 οριοθετεί την κεντρική πλατεία και φιλοξενεί τα γραφεία της Διοίκησης καθώς και τις δημόσιες λειτουργίες του καφενείου και του χώρου εκδηλώσεων που αποτελούν προέκταση του δημόσιου χαρακτήρα της πλατείας και του Α.Η.Σ. Προτείνεται η κοινή χρήση του αμφιθεάτρου κσι του καφενείου με την γειτονιά μέσα από την ανεξάρτητη λειτουργία τους από το υπόλοιπο γραφειακό συγκρότημα.

- το Συγκροτημα Β τοποθετείται στο Ο.Τ. 28 πλαισιώνοντας τα δύο κτίρια συνοδείας και φιλοξενεί τη Γενική Διεύθυνση υποστηρικτικών Λειτουργιών. Προτείνεται η κοινή χρήση του κτιρίου Δ (ΤΑΥ) ως χώρου συνάρθρωσης και χαλάρωσης (Λέσχη).

- το Συγκρότημα Γ, επίσης στο Ο.Τ. 28, οριοθετεί το οικόπεδο και πλαισιώνει τον Α.Η.Σ.  φιλοξενώντας τη Γενική Διεύθυνση Οικονομικών, τη Γενική Διεύθυνση Ορυχείων, τη Γενική Διεύθυνση Παραγωγής και  τη Γενική Διεύθυνση Ανθρώπινων Πόρων και Οργάνωσης.

- το Συγκρότημα του Α.Η.Σ.  εκτός από τον μουσειακό χαρακτήρα του εμπλουτίζεται  με λειτουργίες που θα ενισχύσουν την καθημερινή τους χρήση ως κομμάτι της ζωής των εργαζομένων και των κατοίκων και θα εκμεταλλευτούν στο έπακρο το κτηριακό δυναμικό της Δ.Ε.Η. Προτείνεται η δημιουργία μιας δημοτικής πισίνας, μιας θεατρικής σκηνής, ένα κέντρο γειτονιάς και χώρος περιοδικών εκθέσεων, σε συνδυασμό με το Μουσείο Βιομηχανικής Κληρονομιάς της Δ.Ε.Η.

3.  Οι Περικλίσεις  
Η πρόταση εκμεταλλεύεται το σύνολο της έκτασης του οικοπέδου διασπώντας την κτιριακή μάζα με στόχο την εισαγωγή μιας μικροκλίμακας.  

Το συγκρότημα οργανώνεται από το σύστημα τοίχων (κλωστρά) που διαδραματίζουν πολλαπλούς ρόλους αποτελώντας το συνδετικό στοιχείο μεταξύ των υπαρχόντων διατηρητέων και των νέων κτηρίων, και μεταξύ των γραφειακών και των δημόσιων χρήσεων.

Οι περικλίσεις αυτές δημιουργούν εσωστρεφή και εξωστρεφή δωμάτια που παραλαμβάνουν ως ένθετα αντικείμενα τους γραφειακούς χώρους, πλαισιώνουν τα διατηρητέα κτήρια ή διαμορφώνουν εσωτερικούς κήπους.

Με αυτόν τον τρόπο μορφοποιείται ένα campus που συνενώνει τα ξεχωριστά οικοδομικά τετράγωνα του οικοπέδου και συμπλέκει αντί να διαχωρίζει τις διαφορετικές χρήσεις σε ένα ζωντανό συμβιωτικό οργανισμό.

Παράλληλα, δίνεται βαρύτητα στην εμπειρία του πεζού καθώς η όψη των κτηρίων στην περίμετρο των τετραγώνων διαμορφώνεται σε χαμηλό διώροφο ύψος χάρη στο σύστημα των τοίχων και την υποχώρηση των ψηλών όγκων από την όψη.

4.  Πολεοδομική αντιμετώπιση - Κυκλοφοριακή επίλυση
Η ευρύτερη περιοχή οριοθετείται από τους οδικούς άξονες της Λεωφόρου Κηφισού, της Ποσειδώνος,  της λεωφ. Καραολή και Δημητρίου και τις γραμμές του Ηλεκτρικού δημιουργώντας μια απομονωμένη οικιστική νησίδα κλίμακας γειτονιάς  που προκύπτει από το οδικό δίκτυο. 

Η πρόταση επιχειρεί να επιλύσει το ζήτημα της προσέγγισης του συγκροτήματος με τη μικρότερη δυνατή ανάγκη επέμβασης στο οδικό δίκτυο. 

Στόχος είναι η ενθάρρυνση της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς μέσα και από την επικουρική χρήση λεωφορείων της εταιρείας από τους πλησιέστερους σταθμούς μετρό για τη μεταφορά των υπαλλήλων ώστε να μειωθεί κατά το δυνατόν η χρήση του αυτοκινήτου.

Επίσης, η ταυτόχρονη εισροη και εκροή μεγάλου αριθμού ανθρώπων στην περιοχή κατά την έναρξη και λήξη του ωραρίου εργασίας σε συνδυασμό με τη δυσκολία προσέγγισης από τους κύριους οδικούς άξονες δημιουργεί πρόβλημα στην εσωτερική κυκλοφορία της γειτονιάς. 

Γι' αυτό το λόγο προτείνεται η αναδιοργάνωση του δικτύου των δρόμων ώστε να προσεγγίζεται το συγκρότημα από την εξωτερική περίμετρο της γειτονιάς και να μην την επιβαρύνει κυκλοφοριακά εσωτερικά.

Το ίδιο το συγκρότημα οργανώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να ενισχυθεί η συνένωση των δύο οικοδομικών τετραγώνων και η λειτουργία της νέας πλατείας και των δημόσιων λειτουργιών. Προτείνεται η πεζοδρόμηση των οδών Σολωμού και Φαληρέος σε επαφή με το οικόπεδο και η δημιουργία μίας σύνδεσης με υπόγεια διάβαση πεζών με την οδό Πειραιώς και το κτήριο του Εθνικού Θεάτρου στο πλαίσιο της ενίσχυσης του πολιτιστικού χαρακτήρα της περιοχής.

5.  Τεχνική Εκθεση 
Το σύστημα δόμησης διαμορφώθηκε με γνώμονα τρεις βασικούς άξονες:

-τη σχέση με τα διατηρητέα κτήρια
-τη σχέση με τη δημόσια ζωή
-τη βιοκλιματική λειτουργία των κτηρίων

Η πρόταση επεξεργάζεται τα νέα κτήρια ως ένα ενιαίο σώμα που συνδιαλέγεται και πλαισιώνει τα διατηρητέα χωρίς να τα επισκιάζει. Ολόκληρο το συγκρότημα επενδύεται με ένα σύστημα από προκατασκευασμένα κεραμικά κλωστρά, διαμορφώνοντας μία ενοποιημένη εικόνα που λειτουργεί ως καμβάς για την ανάδειξη των διατηρητέων κτηρίων ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί μία στιβαρή εταιρική ταυτότητα για τα κεντρικά γραφεία της Δ.Ε.Η.

Ταυτόχρονα, η ημι-διαπερατότητα των κλωστρών λειτουργεί με τρόπο φιλικό προς τους δημόσιους χώρους σε επαφή με το κτήριο και την εμπειρία των πεζών γύρω από αυτό και η διαφοροποιούμενη πυκνότητα των μονάδων του μπορεί να δημιουργήσει κατά περίπτωση διαφορετικές συνθήκες οπτικής επαφής με το εσωτερικό και το εξωτερικό.

6.  Βιοκλιματικός σχεδιασμός
Η πρόταση συγκροτεί μία πολύπλευρη στρατηγική βιοκλιματικού σχεδιασμού του κτηρίου για τη βέλτιστοποίηση της θερμικής άνεσης στο εσωτερικό με την ελαχιστοποίηση του κόστους κλιματισμού και τη χρήση ηλιακής ενέργειας.

Τα κλωστρά αποτελούν ένα αποδοτικό μέσο διαχείρισης της πρόσληψης της ηλιακής ακτινοβολίας με μεγάλο βαθμό προσαρμοστικότητας ως προς την πυκνότητα των ανοιγμάτων ανάλογα με τον προσανατολισμό και τις ανάγκες σκιασμού και ηλιασμού. 

Τα κτήρια επενδύονται με ένα διπλό πέτασμα κεραμικών κλωστρών με πολλαπλές λειτουργίες:

- προστασία από την άμεση ηλιακή ακτινοβολία
- αποφυγή της υπερθέρμανσης των υαλοπινάκων και φιλτράρισμα του φωτός
- διαφοροποιούμενη πυκνότητα των κατακόρυφων στοιχείων ανάλογα με τον προσανατολισμό για την προσαρμογή στα επιθυμητά επίπεδα ηλιακής ακτινοβολίας
- Ενσωμάτωση στα εσωτερικά κλωστρά ενός συστήματος μικρο-καναλιών νερού που θα διατηρούν τα κλωστρά σε κατάλληλη θερμοκρασία ώστε να λειτουργούν ως ένα θερμικό ‘τείχος’ κατά της υπερθέρμανσης ή ψύξης των υαλοπινάκων το καλοκαίρι και το χειμώνα αντίστοιχα μειώνοντας έτσι το κόστος κλιματισμού.

Αυτόματα χειριζόμενες περσίδες ενσωματωμένες στα κουφώματα διαχειρίζονται το φυσικό και διαμπερή αερισμό των χώρων σε συνδυασμό με το μηχανικό σύστημα εξαερισμού λειτουργώντας ως ένα υβριδικό σύστημα εξαερισμού.

Χρησιμοποιούνται μέθοδοι ανάκτησης και αποθήκευσης του πλεονάσματος ενέργειας από τα συστήματα κλιματισμού για επανάχρηση μέσω εναλλάκτη θερμότητας. Το χειμώνα αυτό το πλεόνασμα μπορεί να χρησιμοποιείται από τα τρία συγκροτήματα συνδυαστικά για τη θέρμανση της πισίνας.

Τέλος, στα δώματα των κτηρίων τοποθετούνται φωτοβολταϊκά δύο τύπων: στις γυάλινες επιφάνειες χρησιμοποιύνται λεπτά φιλμ φωτοβολταϊκών κυττάρων ενσωματωμένα στους υαλοπίνακες που λειτουργούν και ως στοιχεία σκίασης, και επίπεδα φωτοβολταΊκά πανέλα στις υπόλοιπες επιφάνειες.

Αρχιτέκτονες: Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος, Γεωργία Συριοπούλου
Συνεργάτης: Στέλλα-Κορίνα Ζαχαρία
Τόπος : Ν. Φάληρο, Αθήνα
Ημερομηνία διαγωνισμού : 2018
Μέγεθος: 33,000 τμ
W: https://www.leon-p-arch.net/

Διαβάστε το Πρακτικό της Κριτικής Επιτροπής ΕΔΩ