Συμμετοχή στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων για τη μελέτη βρεφονηπιακού σταθμού στην περιοχή Παπάγου Χολαργού

To περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ένα παιδί, έχει ουσιαστική σημασία για την ψυχική και κοινωνική του ανάπτυξη, καθώς και την πνευματική του καλλιέργεια. Η αρχιτεκτονική στους εκπαιδευτικούς χώρους οφείλει να οργανώσει και να ιεραρχήσει το περιβάλλον και τις σχέσεις των χώρων και να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες μέσα στις οποίες το κτήριο θα αποτελεί άμεση συνέχεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η δημιουργικότητα, η προώθηση της ελεύθερης σκέψης, η συνεργασία και η οικολογία είναι μερικές από τις αξίες που το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα προσπαθεί να προάγει. Ο στόχος της αρχιτεκτονικής πρότασης είναι να δημιουργήσει τον χώρο που θα φιλοξενήσει και θα συνοδεύει κάθε τέτοια αξία, αναδεικνύοντας τρεις βασικές σχέσεις στον σχεδιασμό: α) τη διαβάθμιση από τον κλειστό στον υπαίθριο χώρο, β) τη σχέση φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και γ) τις σχέσεις διαφάνειας ανάμεσα σε πολλούς χώρους ταυτόχρονα. Το φυσικό φως και η προστασία από τον Βορρά, σε συνδυασμό με την ένταξη στο αστικό τοπίο, όρισαν τους βασικούς άξονες μορφολογίας και προγράμματος του βρεφονηπιακού σταθμού.

Η κεντρική ιδέα του μορφολογικού σχεδιασμού του κτηρίου είναι η διαστρωμάτωση των επιφανειών και η διαβάθμιση της διαφάνειας των υλικών, με τρόπο που τελικά ένας τριώροφος όγκος να μην έχει συμπαγή μορφή. Σκοπός είναι, αυτό να προσφέρει ένα μεγάλο εύρος χωρικών ποιοτήτων και θεάσεων που θα καλλιεργήσουν το αίσθημα της εξερεύνησης στα παιδιά και θα πολλαπλασιάσουν τις δραστηριότητες που μπορούν να ενταχθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι ομαλές καμπύλες στους χώρους διημέρευσης αντιγράφουν τη φυσική κίνηση του ανθρώπου (ο άνθρωπος δεν κινείται με ορθές γωνίες), ενθαρρύνοντας, έτσι, την ελεύθερη δραστηριοποίηση των παιδιών χωρίς τον φόβο μικροτραυματισμών από αιχμηρές ορθές γωνίες. Οι θέσεις και ο προσανατολισμός των μεγάλων ανοιγμάτων εξασφαλίζουν τη μεγαλύτερη αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού στη διάρκεια της ημέρας, κυρίως τις ώρες του σχολικού προγράμματος (8.00πμ-17.00μμ). Το σύστημα από τα διάτρητα στέγαστρα-πέργκολες είναι αναπόσπαστο κομμάτι της σύνθεσης, ενισχύοντας τη διάσπαση και τη διαστρωμάτωση των επιφανειών. Συμμετέχουν τόσο στη σκίαση του κτηρίου, συνεισφέροντας στο ενεργειακό αποτύπωμά του, όσο και στη σκίαση των εξωτερικών χώρων παιχνιδιού.

Ο βρεφονηπιακός σταθμός αποκτά διαφορετική ταυτότητα ανάλογα με τον προσανατολισμό της κάθε όψης. Η κίνηση του ήλιου τις ώρες διδασκαλίας και η ένταξη του κτηρίου στο αστικό περιβάλλον και τη γειτονιά, ορίζουν τη λειτουργία και τη μορφολογία του.

Η ανατολική όψη είναι παράλληλη στην οδό Βενιζέλου, η οποία στο μεγαλύτερό της τμήμα είναι δρόμος ήπιας κυκλοφορίας, άμεσα συνδεόμενος με το άλσος Κρήτης και την πλατεία Μπακογιάννη, ενώ στο τέλος της οδηγεί στο μεγάλο άλσος Παπάγου, Οδυσσέα Ελύτη. Σε αυτή την όψη επιλέγεται να γίνει η κύρια είσοδος των παιδιών στον σταθμό, καθώς είναι ο δρόμος με τη συχνότερη και ασφαλέστερη διέλευση πεζών. Στο πρώτο 1/3 της όψης ορίζεται μια μικρή πλατεία, που θα αποτελέσει το σημείο συνάντησης και κοινωνικής εκδήλωσης των παιδιών και των γονέων, τις ώρες προσέλευσης και αποχώρησης από τον χώρο. Ο πρωινός ανατολικός ήλιος προσφέρει χαρακτήρα καλωσορίσματος σ’ αυτή τη μικρή πλατεία, η οποία το μεσημέρι (σχόλασμα) είναι προστατευμένη από τη ζέστη, καθώς ο ήλιος έχει μετακινηθεί προς τον Νότο.

Η νότια όψη είναι η κυριότερη όψη του κτηρίου, καθώς αγκαλιάζει και περιβάλλει την καθημερινότητα των παιδιών και των διδασκόντων. Συνορεύει με το πολιτιστικό κέντρο και τον προαύλιο χώρο του, συνθήκη η οποία δημιουργεί απευθείας οπτική επαφή με την πλατεία Π. Μπακογιάννη και το πυκνό της πράσινο. Μορφολογικά, η νότια όψη ορίζεται από μια συνεχόμενη καμπύλη γραμμή, σχήματος «Π». Τα μεγάλα ανοίγματα στο εσωτερικό του «Π» αφήνουν ανεμπόδιστη την κίνηση μεταξύ εσωτερικών κι εξωτερικών χώρων, με τρόπο που όλοι οι χώροι ενοποιούνται για να φιλοξενήσουν τις δραστηριότητες και το παιχνίδι. Αυτή η σχεδιαστική κίνηση έχει πρόθεση να δημιουργήσει τις συνθήκες για τις έννοιες αγκαλιά, προστασία, αλληλεπίδραση και κοινωνικοποίηση. Τα παιδιά επικοινωνούν και εκπαιδεύονται γύρω από την έννοια της πράσινης σκέψης, θέτοντας στο επίκεντρο της καθημερινότητάς τους το μεγάλο δέντρο της αυλής ως σημείο αναφοράς. Το μεγάλο αυτό φυλλοβόλο δέντρο συμβάλλει σημαντικά στη βιοκλιματική προσέγγιση του σχεδιασμού, καθώς συμμετέχει στη σκίαση του κτηρίου και της αυλής το καλοκαίρι και παράλληλα προσφέρει ευχάριστες συνθήκες θερμοκρασίας στην αυλή. Στον α' όροφο, η γραμμική όψη και οι δυο νότιες αυλές των βρεφών ενισχύουν τον χαρακτήρα του «Π», συνεχίζοντας το παιχνίδι θεάσεων και εναλλαγής δομημένου και φυτεμένου περιβάλλοντος. Ο βαθμός εξωστρέφειας της όψης συνδέεται νοητά με τη συνέχεια των αστικών χρήσεων (πάρκα, πολιτιστικά κέντρα, πλατείες και παιδικές χαρές), ενθαρρύνοντας και αναζωογονώντας αυτή την πλευρά του αστικού ιστού.

Λειτουργικά και προγραμματικά ο βρεφονηπιακός σταθμός δομείται σε 4 επίπεδα: υπόγειο, ισόγειο, α' όροφος και β' όροφος. Η κεντρική ιδέα για τη διάταξη των κατόψεων είναι να δημιουργηθούν μεγάλοι χώροι με συνέχεια, χωρίς να διακόπτονται από μικρές πόρτες και μικρά περάσματα. Ο σκοπός είναι να εξασφαλίζεται η ελεύθερη κίνηση των παιδιών, των διδασκόντων και των ατόμων με κινητικές δυσκολίες (ΑΜΕΑ), ώστε το κτήριο να αποτελέσει ένα περιβάλλον που θα διευκολύνει την καθημερινότητα όλων των ανθρώπων που το χρησιμοποιούν. Οι υποστηρικτικοί χώροι που είναι απαραίτητοι για τη λειτουργία του σταθμού, τοποθετούνται σε ζώνες στη βορινή και τη δυτική πλευρά ή σε ανεξάρτητο όροφο, με πρόσβαση από τους ενήλικες και σε θέσεις που εξυπηρετούν πάντα τη λειτουργικότητα και το πρόγραμμα εργασίας.

Η διαμόρφωση των αιθουσών γίνεται με τρόπο που να μην δημιουργούνται αυστηρά όρια τετράγωνων χώρων. Η επιλογή των χρωματισμών στους τοίχους και τις οροφές είναι στο φάσμα των ουδέτερων ανοικτών αποχρώσεων. Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα ευχάριστο περιβάλλον για τα παιδιά, χωρίς να αποσπάται η προσοχή τους, αλλά και οι δικές τους κατασκευές και χειροτεχνίες να αποτελούν το επίκεντρο ανάδειξης στους χώρους.

Στο εξωτερικό, η παλέτα κινείται σε φυσικά-γήινα χρώματα και υλικά. Πράσινο, θερμό μπεζ, υπόλευκο και ξανθό ξύλο. Το χρώμα και το υλικό έχουν καθοριστικό-αναγνωριστικό ρόλο στις όψεις. Ο κάθε όροφος χρησιμοποιεί ένα διαφορετικό υλικό-χρώμα, πράγμα που απλοποιεί στα μάτια των παιδιών την αναγνώριση του χώρου που δραστηριοποιούνται καθημερινά. Επιπλέον, αυτή η επιλογή συνεργάζεται με την αρχιτεκτονική και τη μορφολογία του κτηρίου, τονίζοντας τη γραμμικότητα, τη διάσπαση των όγκων και τη διαστρωμάτωση των επιπέδων διαφάνειας, αδιαφάνειας και ημιδιαφάνειας.

Αρχιτεκτονική Μελέτη: Διαμαντοπούλου Μαριτίνα