Α’ ΒΡΑΒΕΙΟ στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό ιδεών για τον "Τοπιακό Επαναπροσδιορισμό και Παραγωγική Επανένταξη της εξωτερικής απόθεσης του Ορυχείου Αμυνταίου"

Αντικείμενο του Διαγωνισμού ήταν η διατύπωση προτάσεων, που θα συμβάλλουν στον τοπιακό ανασχεδιασμό και την παραγωγική επανένταξη της περιοχής της εξωτερικής απόθεσης του ορυχείου του Αμυνταίου της ΔΕΗ, η λειτουργία του οποίου ξεκίνησε το 1984. Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στα όρια των Νομών Φλώρινας και Κοζάνης σε έκταση 21.878 στεμμάτων. Αποτελείται από εκτάσεις που λειτουργούσαν στο παρελθόν ως όριο ασφαλείας γύρω από την περιοχή ανάπτυξης των εκσκαφών του ορυχείου της ΔΕΗ, από επιφανειακές θέσεις πρόσφατων αποθέσεων από την εξορυκτική διαδικασία, (οι οποίες διακόπηκαν με την κατολίσθηση στο ορυχείο τον Ιούνιο 2017), αλλά και από άλλες αποκατεστημένες περιοχές από τη ΔΕΗ σε δασικές και καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η ανάγκη για διεπιστημονικότητα στην πρόταση υπήρξε καθοριστική, καθώς στην ομάδα των αρχιτεκτόνων συμπεριλαμβάνονται θέσεις που διατυπώθηκαν με τη συνεργασία και τη σημαντική συμβουλευτική υποστήριξη ειδικοτήτων όπως πολεοδόμων - χωροτακτών, πολιτικών μηχανικών – υδρολόγων, δασολόγων και περιβαλλοντολόγων. 

Στην προοπτική αποκατάστασης της σημερινής έντονης οικολογικής ανατροπής στον πρώην χώρο των αποθέσεων από την εξορυκτική διαδικασία, το στοιχείο της τοπιακής και περιβαλλοντικής εξισορρόπησης των αλλοιωμένων επιφανειών του εδάφους, η αναγέννηση και η διαφύλαξη του οικοσυστήματος αποτέλεσαν προτεραιότητες και δημιούργησαν τη βάση για την πορεία ενός σύνθετου σχεδιασμού, που θα οδηγεί στην οπτική και οικολογική αποκατάσταση του τοπίου μέσα από: 

• τις φυτοτεχνικές και τοπιοτεχνικές διαμόρφωσεις, οι οποίες θα προσδιορίσουν τις θέσεις, το είδος και τη μορφή του πρασίνου που θα επιδράσει θετικά στις μικροπεριβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής, στη σταθεροποίηση των επικίνδυνων εδαφών και τη σταδιακή ενίσχυση και διαφύλαξη ενός νέου, πλούσιου οικοσυστήματος.
• τη δημιουργία ενός πολυχρηστικού/πολυτροπικού χώρου, ελεύθερου χρόνου και συγκέντρωσης υπαίθριων δραστηριοτήτων για επισκέπτες και κατοίκους. 
• τη λειτουργική σύνδεση του χώρου με τις γειτονικές οικιστικές περιοχές.
• τη δημιουργία κατάλληλων υποπεριοχών για απόδοση σε παραγωγικές αγροτικές δραστηριότητες. 
• την ένταξη ενός από τα μεγαλύτερα πάρκα ηλιακής ενέργειας της χώρας εντός της περιοχής.
• και την ανάδειξη-βελτίωση των ήδη υφιστάμενων έργων αποκατάστασης από τη ΔΕΗ.

Πιο αναλυτικά οι προτάσεις ανασχεδιασμού περιλαμβάνουν: 

Α. Περιοχή υπαίθριων δραστηριοτήτων – επισκεπτών
Κεντρικά της περιοχής μελέτης διαμορφώνεται επίπεδο πλάτωμα, εντός του οποίου προτάθηκαν: 

- υπαίθριες διαμορφώσεις με δυνατότητα στάσης–ξεκούρασης για τους περιπατητές
- περιοχή ήπιων αθλητικών δραστηριοτήτων για τρέξιμο, αθλοπαιδιές κλπ.
- χώρος προσωρινής υπαίθριας κατασκήνωσης (camping)
- εγκαταστάσεις ιππικού ομίλου για θεραπευτική ιππασία  

Η παραπάνω ζώνη αποτελεί την ίδια ώρα το σημείο-κόμβο μιας σειράς προτεινόμενων δικτύων-κινήσεων στην περιοχή μελέτης, τα οποία είναι: 

- δίκτυο ποδηλατοδρόμου εντός της δασικής ζώνης
- δίκτυο πεζοπορίας εντός της δασικής ζώνης
- δίκτυο για ποδηλασία βουνού (mountain bike)
- δίκτυο σημείων παρατήρησης – κατασκευές παρατηρητηρίων 

Β. Ενίσχυση των υφιστάμενων δασικών περιοχών
Προτείνεται η δημιουργία ενός συνεχούς δασικού συστήματος περιμετρικά της περιοχής παρέμβασης, με τη μορφή ενός δακτυλίου, με σκοπό να προσελκύσει διάφορα είδη άγριας πανίδας που συναντώνται στην ευρύτερη περιοχή. Συνολικά, προτείνεται η φύτευση 5000 περίπου στρεμμάτων νέου δάσους, σε τρεις διαφορετικές φάσεις και χρονοδιάγραμμα τριών περίπου ετών.

Γ. Πρόταση χρήσης περιοχής για καλλιέργειες
Σε ό,τι αφορά την παραγωγική επανένταξη, προτείνεται η χρήση της μεγαλύτερης επιφάνειας του εδάφους για καλλιέργεια. Πιο συγκεκριμένα, προτείνονται:
α. επίπεδα εδάφη για καλλιέργεια,
β. καλλιέργειες σε καμπύλη μορφή ανάπτυξης, διαμορφωμένες σε αναβαθμίδες, τοποθετημένες στο τμήμα της περιοχής με τις έντονες υψομετρικές διαφορές που προέκυψαν από τις αποθέσεις. 

Σχετικά με το είδος των καλλιεργειών, αυτές χωρίζονται σε:
α. καλλιέργειες, οι οποίες θα αποδοθούν σε γεωργική χρήση (οπωροφόρα είδη και αρωματικά φυτά),
β. δενδροφόρες ενεργειακές καλλιέργειες για χρήση ως πρώτη ύλη βιομάζας (περίπου 700 στρέμματα) στην περιοχή βόρεια, όπου ήδη προτείνεται η τοποθέτηση paulownia,
γ. προτεινόμενο φυτώριο εξωτερικού χώρου 30 στρεμμάτων και θερμοκήπιο, που θα καλύψουν πλήρως τις μεγάλες ανάγκες της ΔΕΗ για την αποκατάσταση των περιοχών από τη λιγνιτική εξόρυξη/απόθεση εδαφών, αλλά και πέραν αυτού, σε συνεργασία με ιδιώτες/επιχειρήσεις για την ανάπτυξη και πώληση σχετικών ειδών, που σήμερα αναγκαστικά γίνεται η προμήθειά τους από το εξωτερικό.   

Δ. Δημιουργία Ενεργειακού πάρκου (ηλιακοί συλλέκτες – φωτοβολταϊκά) 
Προτείνεται η δημιουργία ενός «ενεργειακού πάρκου» με ηλιακούς συλλέκτες – φωτοβολταϊκά, έκτασης 240 στρεμμάτων, με δυνατότητα επέκτασης σταδιακά σε 600 στρέμματα. Μικρό μέρος της παραγόμενης ενέργειας θα μπορεί να συμβάλλει στη λειτουργία αντλίας για τη διοχέτευση των καθαρών ομβρίων προς τους ταμιευτήρες, καθώς επίσης και τον εμπλουτισμό του υφιστάμενου υγρότοπου (λίμνη) που βρίσκεται νοτιοδυτικά στα όρια της περιοχής μελέτης.

Ε. Ταμιευτήρες – υδάτινες δεξαμενές
Καθώς η περιοχή μελέτης χαρακτηρίζεται από έλλειψη επαρκών υδάτινων πόρων, προβλέπεται η πλήρης δέσμευση του βρόχινου νερού, με σκοπό την εκμετάλλευσή του στην άρδευση των προτεινόμενων και υφιστάμενων καλλιεργειών και την αναγέννηση και διατήρηση του οικοσυστήματος. Πιο συγκεκριμένα, προτάθηκε η εφαρμογή των παρακάτω μεθόδων συλλογής και αποθήκευσης νερού: 

α. Κατασκευή μικρών λιμνοδεξαμενών
β. κατασκευή υπόγειων αρθρωτών δεξαμενών
γ. παγίδευση επιφανειακής απορροής με διάφορες τεχνικές

Στην περιοχή υπαίθριων δραστηριοτήτων - επισκεπτών τοποθετούνται γραμμικές επιφανειακές δεξαμενές. 

Επιπλέον, η πρόταση ενισχύθηκε και με άλλες προτάσεις τις οποίες διατύπωσαν ειδικοί επιστήμονες, ώστε να είναι εφικτή η κατά το δυνατό σαφέστερη προσέγγιση των ζητημάτων δασολογίας, περιβάλλοντος και οικοφυσιολογίας, προστασίας της άγριας πανίδας και κυρίως των υδρολογικών ζητημάτων, τα οποία, παρά τη δυσκολία που δημιουργεί η μειωμένη παρουσία υδάτινων πόρων στην περιοχή, αποτελούν βασικό παράγοντα για τη δημιουργία και επιβίωση των αγροτικών καλλιεργειών, αλλά και την ασφαλή ανάπτυξη και διαφύλαξη του οικοσυστήματος στην περιοχή. Οι προτάσεις αυτές συνοψίζονται σε τρεις γενικές κατηγορίες: Προτεινόμενη φύτευση - είδη και κατηγορίες φυτεύσεων, Προτεινόμενα ενδιαιτήματα, τα οποία θα φιλοξενήσουν συγκεκριμένα είδη άγριας πανίδας, Προτεινόμενες μέθοδοι συλλογής νερού για άρδευση των καλλιεργειών. 

Αρχιτεκτονική ομάδα μελέτης: Πολυχρονόπουλος Δημήτρης, Γρηγοριάδου Μαρία, Γιουζέπας Δημήτρης -Αρχιτέκτονες,
Πορτοκαλίδης Κώστας -Χωροτάκτης - Πολεοδόμoς Μηχανικός, Παπαδάκη Ε. -φοιτ. αρχιτεκτονικής ΔΠΘ, Ζάχου Δ. -φοιτ. αρχιτεκτονικής ΔΠΘ 
Συνεργάτες – Σύμβουλοι μελετητικής ομάδας: Μάρης Φ. -Δρ. Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος ΑΠΘ – Υδρολόγος, 
Αυγέρης Λ. -MSc Πολιτικός Μηχανικός ΔΠΘ, Ραδόγλου Κ. -Δρ. Δασολόγος – Δασική Οικοφυσιολογία, Μπακαλούδης Δ. -Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος ΑΠΘ – Δρ. Διαχείρισης άγριας πανίδας, Πιπινής Η. -Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος – Δρ. Δασοκομίας