Συμμετοχή σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προσχεδίων

Η παρούσα πρόταση προσδοκά τη δημιουργία ενός αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος που, με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, θα συνθέσει την ταυτότητα ενός τόπου για παιδιά βρεφικής και νηπιακής ηλικίας, καθώς και για τους δασκάλους που θα εργαστούν σε αυτόν.

Αυτός ο τόπος, ένας μικρός παιδικός σταθμός γειτονιάς, θα θέλαμε να είναι φιλικός και τελικά οικείος προς τους ανθρώπους, μικρούς και μεγάλους, που θα τον κατοικήσουν. Γι' αυτό, επιδιώχθηκε ο σχεδιασμός ενός κτιρίου με ιδιαίτερο και ευαίσθητο περιεχόμενο, ευανάγνωστου και σύγχρονου, που θα προσομοιάζει με την ατμόσφαιρα ενός μεγάλου σπιτιού, με την αυλή του όπου θα αποπνέεται μια αίσθηση ελευθερίας.

Το μεγάλο αυτό κοινό σπίτι είναι ο πρώτος χώρος, η πρώτη αρχιτεκτονική για την κοινωνικοποίηση στη ζωή των παιδιών μακριά από τη γονική εστία. Επιχειρεί να ενταχθεί με τρόπο φυσικό στο ευρύτερο περιβάλλον μιας ήσυχης γειτονιάς, με έντονη την παρουσία του πρασίνου και του ουρανού. Η αρχιτεκτονική που προτείνεται για τον βρεφονηπιακό σταθμό συντίθεται από ένα σύνολο ευκρινών χωρικών και κατασκευαστικών δομών. Θα θέλαμε να έχει η ίδια μια διδακτική αξία. Έτσι, ο κήπος, η στοά, οι κύβοι – χωροι απασχόλησης, το τούβλο, το ξύλο, ο τοίχος, το μεταλλικό έρκερ, το πατζούρι, το πανί, συγκροτούν τελικά το αλφαβητάρι αυτής της αρχιτεκτονικής για τα παιδιά.

Η πρόταση αναπτύσσεται στα ίχνη ενός νοητού σχήματος «Γ», καθ’ όλο το μήκος του πεδίου επί της οδού Εφέσου και της βορειοδυτικής πλευράς του οικοπέδου. Η επιλογή αυτή παρέχει τον βέλτιστο προσανατολισμό του αύλειου χώρου προς τον νότο.

Προς τη βορειοδυτική πλευρά και κατά μήκος της οδού Εφέσου, το κτίριο διατηρεί τη συμπαγή κατά βάση υπόστασή του. Προς την αυλή, εμφανίζεται διαιρεμένο σε κλειστούς ευκρινείς πρισματικούς όγκους, ημιυπαίθριους και υπαίθριους χώρους. Έγινε προσπάθεια για την απόδοση ενός δομημένου περιβάλλοντος στην κλίμακα των παιδιών. Ταυτόχρονα, δημιουργούνται συνέχειες μεταξύ ανοιχτού και κλειστού χώρου.Το νότιο φως διεισδύει άπλετο ή ελεγχόμενο στο εσωτερικό των αιθουσών απασχόλησης.

Η πρώτη στάθμη του κτιρίου τοποθετείται στο +0,50 μ. από τη στάθμη του δρόμου, λόγω της μικρής υψομετρικής διαφοράς που υπάρχει στο οικόπεδο. Ανεβάζοντας τη στάθμη του κτιρίου, και διαμορφώνοντας την αυλή στην ίδια στάθμη, δημιουργούμε ένα περιβάλλον φιλικό προς τα παιδιά, με ισοεπίπεδο δάπεδο, και παρέχεται προσβασιμότητα από Α.Μ.Ε.Α. σε όλο τον χώρο εσωτερικά και εξωτερικά του κτιρίου.

Οι χώροι αναπτύσσονται σε δύο κύρια επίπεδα:

- στο ισόγειο, όπου τοποθετούνται τα νήπια και
- στον όροφο, όπου βρίσκονται τα βρέφη.

Η εσωτερική οργάνωση στηρίζεται στην απόδοση τριών διακριτών και συνεργαζόμενων μεταξύ τους ζωνών και στους δύο ορόφους:

Ζ1: Ζώνη υποστήριξης
Ζ2: Ζώνη κίνησης
Ζ3: Ζώνη απασχόλησης

Στα εξωτερικά όρια του νοητού «Γ», στη βορειοδυτική πλευρά του κτιρίου, αναπτύσσεται η υποστηρικτική ζώνη, που περιλαμβάνει τους χώρους του προσωπικού, του ύπνου, των λουτρών και των βοηθητικών χρήσεων.

Νοτιοανατολικά βρίσκεται η ζώνη απασχόλησης, η οποία αναπτύσσεται σε αναφορά με τον αύλειο χώρο. Συγκροτείται από τρεις ευκρινείς πρισματικούς όγκους –τις αίθουσες απασχόλησης. Ενδιάμεσα των όγκων διαμορφώνονται ημιυπαίθριοι χώροι και βεράντες. Παρέχεται η δυνατότητα ενοποίησης των κλειστών χώρων της απασχόλησης με τους ημιυπαίθριους στο ισόγειο και τις βεράντες στον όροφο.

Παράλληλα, τα αναδιπλούμενα εσωτερικά ελαφριά πετάσματα εξασφαλίζουν τη διεύρυνση του εσωτερικού χώρου, με την ενοποίηση ανά δύο των αιθουσών απασχόλησης, παρέχοντας έτσι ευελιξία και εναλλακτικές χωρικές διατάξεις ανάλογα με τις επιθυμητές δραστηριότητες.

Μεταξύ των δύο αυτών ζωνών, αναπτύσσεται η ζώνη της κίνησης καθ’ όλο το μήκος της σύνθεσης. Αυτός ο εσωτερικός «δρόμος» διαχέεται στη ζώνη υποστήριξης και κυρίως στη ζώνη των χώρων απασχόλησης, απαλείφοντας τα απόλυτα όρια των ενοτήτων και δημιουργώντας συνέχειες ανάμεσα στις διαφορετικές περιοχές της σύνθεσης. Στη ζώνη αυτή βρίσκουμε και την κάθετη κίνηση μεταξύ όλων των ορόφων του κτιρίου, όπου υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης από το υπόγειο ως την οροφή.

Η προτεινόμενη εσωτερική οργάνωση προσδοκά στην εποπτεία του χώρου και την εύκολη επιτήρηση των παιδιών μεταξύ των χώρων απασχόλησης, ύπνου και των γραφείων.

Εισερχόμενος ο χρήστης - επισκέπτης στην υποδοχή του σταθμού, έχει άμεση οπτική στον χώρο της αυλής. Σε κομβικό σημείο κεντρικά του κτιρίου τοποθετείται η κατακόρυφη σύνδεση όλων των ορόφων, με ένα κεντρικό κλιμακοστάσιο και ανελκυστήρα. Σε άμεση επαφή με την αναμονή βρίσκεται και ο χώρος με τα καροτσάκια, μπροστά από το κεντρικό κλιμακοστάσιο.

Η υποστηρικτική ζώνη περιλαμβάνει τους χώρους του προσωπικού, την αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, τον χώρο της μόνωσης, την αίθουσα ύπνου των νηπίων και τα λουτρά, την κουζίνα με την αποθήκη, καθώς και τον χώρο ακαθάρτων. Στον τελευταίο έχει προβλεφθεί ανελκυστήρας μικρών φορτίων που επικοινωνεί με τον υποκείμενο χώρο των πλυντηρίων (σιδερωτήριο).

Οι αίθουσες απασχόλησης αναπτύσσονται σε τρεις κύριους χώρους διαστάσεων 5,5 x 5,5μ. ο καθένας, ενώ δύο ενδιάμεσοι χώροι συνδέουν τις αίθουσες μεταξύ τους ανά δύο, δημιουργώντας ένα συνολικό εμβαδόν 112 τ.μ. αφιερωμένο στην απασχόληση των νηπίων.

Δυνητικά, η προέκταση του ενδιάμεσου χώρου μεταξύ των αιθουσών απασχόλησης στη νοτιοδυτική πλευρά, θα μπορούσε να αποδώσει ενιαίο χώρο που θα προσφέρεται για πιο συλλογικές δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα μια θεατρική παράσταση ή μια γιορτή.

Ο όροφος προορίζεται για τη φροντίδα των βρεφών. Βρίσκουμε ξανά την ίδια ανάγνωση με το ισόγειο. Βορειοανατολικά και βορειοδυτικά τοποθετούνται οι αίθουσες ύπνου με συνολικό εμβαδόν 110 τ.μ., ο χώρος για την παρασκευή γάλακτος, και οι χώροι αλλαγής των βρεφών, καθώς και μία αίθουσα για το προσωπικό και το λουτρό τους.

Οι αίθουσες παιχνιδιού τοποθετούνται και εδώ στους τρεις ευκρινείς πρισματικούς όγκους της ζώνης απασχόλησης, ενώ μπορούν να μετατραπούν σε ανοιχτούς ημιυπαίθριους χώρους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, και να ενοποιηθούν ανά δύο με τις μεταξύ τους βεράντες.

Βάσει του κτιριολογικού προγράμματος, το ισόγειο του κτιρίου έχει δυναμικότητα έως και 55 νήπια, ενώ ο όροφος μπορεί να φιλοξενήσει έως και 45 βρέφη.

Η κεντρική αυλή αποτελεί την καρδιά της όλης σύνθεσης. Χωροθετημένη στον νότο, παρέχει τον ιδανικό φυσικό φωτισμό για τους χώρους απασχόλησης που την πλαισιώνουν.

Ο υπαίθριος χώρος της αυλής διεισδύει στις ενδιάμεσες περιοχές των αιθουσών απασχόλησης στο ισόγειο και υπό μορφή βεραντών στον όροφο. Οι περιοχές αυτές παρέχουν τη δυνατότητα ανάπτυξης δραστηριοτήτων σε άμεση επαφή με την αυλή.

Βασική πρόθεση ήταν η επέκταση των εσωτερικών χώρων με τον εξωτερικό. Το δάπεδο της αυλής στο μεγαλύτερο ποσοστό διαμορφώνεται από το φυσικό έδαφος και τη φύτευση. Λόγω της ίδιας στάθμης, τα νήπια μεταβαίνουν ανεμπόδιστα από τον εσωτερικό στον αύλειο χώρο και αντίστροφα.

Σκληρά τεχνητά δάπεδα αναπτύσσονται στις γειτνιάσεις με τα ισόγεια των αιθουσών απασχόλησης, για την εύκολη πρόσβαση και τη διατήρηση του καθαρού εσωτερικού δαπέδου. Η αυλή βρίσκεται σε άμεση οπτική επαφή με τους εσωτερικούς χώρους και ειδικά με την είσοδο.

Γενικά, καταβλήθηκε προσπάθεια για την καθιέρωση οπτικής επαφής του εσωτερικού με το εξωτερικό φυσικό περιβάλλον και τον ουρανό. Έτσι που το «μέσα» και το «έξω» να συγκροτούν μια συνέχεια, έναν κοινό τόπο. Στο φυσικό έδαφος της αυλής προτείνεται μια ήπια εδαφική αναβάθμιση, καθώς και μία «βύθιση» (σκάμμα) και στοιχειώδεις κατασκευές.

Με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνεται ένα μικρό «τοπίο» για τα παιδιά, με διαφορετικές ποιότητες. Το μικρό αυτό τοπίο αποτελεί ένα είδος φόντου, όπου μπορούν να επινοηθούν το ομαδικό παιχνίδι, εκπαιδευτικές δραστηριότητες σύμφωνα με τις ιδέες των παιδιών και των δασκάλων. Δεν έχουν προβλεφθεί μόνιμες εκτεταμένες κατασκευές παιχνιδιού, αφού θεωρήθηκε πως θα περιόριζαν τον ελεύθερο χώρο και την ευελιξία που αυτός παρέχει.

Σκοπός είναι να δημιουργήσουμε και ταυτόχρονα να αφήσουμε χώρο στον χρήστη, ώστε να τον διαμορφώσει σύμφωνα με τις επιθυμίες του αλλά και τις απρόβλεπτες δράσεις που εξελίσσονται σε αυτόν. Έτσι, ο σχεδιασμός δεν εξαντλείται, προσδοκώντας στην απόδοση ενός χώρου ελεύθερου, με μεγάλο βαθμό ευελιξίας, που θα ευνοεί τη δράση και την επινόηση του παιχνιδιού. Ενδεικτικά προτείνονται κάποιες απλές παρεμβάσεις και κατασκευές στο φυσικό έδαφος. Έτσι, το «βουνό», τα σχοινιά, η ανθοφορία, το τούνελ ή το σκάμμα, σηματοδοτούν μικρότοπους όπου διαδραματίζεται η περιπέτεια, η αιώρηση, το μυστήριο, η φροντίδα για τη φύση, το πότισμα.

Ομάδα μελέτης:

Γιώργος Παπαγιαννόπουλος, Αρχιτέκτων, Επίκουρος καθηγητής ΔΠΘ
Βάσια Φίλου, Αρχιτέκτων ΑΠΘ
Μαρία Βασιλάκη, Αρχιτέκτων ΔΠΘ
Γιάννης Σιδερίδης, Σπουδαστής αρχιτεκτονικής ΔΠΘ